Tikje Anders

Om de vrijdag blog ik over hoe ik dingen aanpak met mijn visuele beperking. Het betreft zaken die mensen aan mij vragen of juist niet durven vragen. Deze keer: Hoe kijk ik films en series met mijn visuele beperking?

 

Vooroordelen

‘Jij bent blind, dus je kijkt vast geen tv.’
‘Oh wat tactloos van me. Jij luistert natuurlijk tv. Het woord ‘kijken’ mag ik in jouw geval niet gebruiken.’
‘Jij gaat nooit naar de bioscoop, want daar heb jij natuurlijk niets aan.’
‘Sorry, stom van me. Jij kent die serie natuurlijk niet, omdat je blind bent.’
Nou, mooi wel! Ook ik vind ontspanning in het kijken en leef mee met films en series.

 

Hoe kijk ik films en series met mijn visuele beperking?

De tijd dat blinden alleen naar de radio luisterden is al lang voorbij. Net als voor veel zienden is mijn tv-kijkgedrag in de afgelopen decennia sterk veranderd. Zowel het zenderaanbod als de manier van tv kijken heeft veranderingen ondergaan. Ja, ik noem het tv kijken ondanks dat ik blind ben. Het is een uitdrukking net als blind typen. Een blinde vriend van mij heeft een keer een discussie met een ziend meisje gehad: zij vond dat hij niet mocht zeggen dat hij voetbal kijkt. Onzin!
Voor mij zijn er door de technische ontwikkelingen veel dingen verbeterd. Hoe ik films en series kijk ondanks mijn visuele beperking lees je hieronder.

 

De gouwe ouwe televisie

Toen ik nog wat zag, zat ik bij het tv kijken heel dicht bij de televisie. Ongeveer op een halve meter van het scherm, maar soms dichterbij. Mijn gezichtsveld (dit is de ruimte die iemand ziet zonder het hoofd of de ogen te bewegen) was zeer beperkt, daarom mocht mijn tv niet te groot zijn (maximaal 24 inch). Toen ik nog klein was wilden vriendinnetjes nooit bij ons thuis tv blijven kijken, omdat ik altijd heel dicht bij de tv moest zitten om het beeld te kunnen zien en zij dan een deel van het scherm niet konden zien. Mijn ouders losten dit uiteindelijk op met een tweede televisie in de woonkamer. De extra tv was klein, zodat ik makkelijk het hele scherm kon zien. Op de grote en de kleine tv konden we dan hetzelfde programma kijken. Als ik iets anders keek dan mijn ouders zette ik een draadloze koptelefoon op, zodat de geluiden niet door elkaar heen gingen. De kleurinstellingen op mijn tv zette ik helder, zodat contrasten goed opvielen. Tekenfilms waren voor mij beter te volgen dan bijvoorbeeld een actiefilm. Ik was, ben nog steeds, fan van Disneyfilms. Mijn favorieten, ‘The Lion King’ en ‘Mulan’, heb ik tientallen keren gezien. De tv moest voelbare knoppen hebben, zodat ik deze makkelijk kon bedienen. De afstandsbediening moest voorzien zijn van duidelijk voelbare knoppen.
Bij het kopen van een nieuwe tv gingen mijn ouders mee naar een elektronica zaak, zodat ik daar diverse tv’s kon uittesten. Als we er een hadden die de tests doorstond en een goede prijs had, kocht ik hem. Thuis installeerde mijn vader voor mij de tv en gaf me uitleg over alle knoppen die ik nodig had. In de loop der tijd kwam er een tweede afstandsbediening bij voor het UPC-kastje. Dit maakte het iets lastiger.
Mijn eerste iPad maakte dat ik iets minder letterlijk tv ging kijken. Programma’s waar je niet voor hoefde te zien, keek ik op mijn iPad (zie verderop meer hierover). Toen mijn gezichtsvermogen wegviel, ging het aanzetten van de tv met de twee afstandsbedieningen vaker fout, omdat ik de melding op het scherm niet meer zag. Ik keek steeds meer tv via mijn iPhone. Alleen het RTL Ontbijtnieuws en dvd’s keek ik via de televisie.
Het letterlijk op de bank zitten en tv kijken, doe ik nu zelden. Ik weet niet eens meer hoe onze tv aan gaat. Er liggen vijf afstandsbedieningen en je hebt er meerdere nodig om tv te kijken, omdat het geluid via een andere bron loopt.

 

In de blog ‘Hoe leg ik uit wat ik als blinde of slechtziende zie?’ leg ik uit wat ik vroeger nog kon zien en hoe het nu is.

Opnemen

Programma’s opnemen is ook veranderd. Voorheen deed ik dit met de videorecorder. Ik kon als ik met mijn neus op het scherm van de tv zat net de velden lezen die ik moest invullen om op de juiste tijd de juiste zender op te nemen. Toen de UPC mediabox kwam, deed ik het op een gelijksoortige manier. Ik had uit mijn hoofdgeleerd hoe vaak ik op welke knop moest drukken en ik kon het checken door met mijn neus op het scherm te kijken. Met de mediabox van Ziggo ging het lastiger. Tegen die tijd was ik blind en kon ik het scherm niet meer zien. Het gebeurde me regelmatig dat ik in plaats van een aflevering een hele serie van de schijf wiste. Daar baalde ik enorm van. Uiteindelijk ben ik overgestapt op de tv apps die ik met mijn iPhone kan bedienen.

 

In de blog ‘Hoe gebruik ik een iPhone met mijn visuele beperking?’ lees je wat ik met de iPhone doe en hoe ik dit wonderhulpmiddel kan gebruiken.

 

Ondertiteling

In het verleden waren sommige tv-programma’s voor mij niet goed te volgen. Het zij, omdat er dingen gebeurde zonder dat er iets werd gezegd, het zij, omdat er in een taal gesproken werd die ik niet versta. Als er in een journaaluitzending een Rus of Vietnamees aan het woord was, verstond ik er niets van en moest ik het hebben van wat de verslaggever of de nieuwslezer vertelde. Mijn Engels was slecht en daarom keek ik alleen Nederlandstalige programma’s.
Ergens na 2010 kreeg ik een nieuwe UPC mediabox en deze bleek een, voor mij zeer handige, functie te hebben: ik kon op Nederland 1, 2 en 3 ondertitels laten voorlezen. Dit was een grote stap vooruit. Het nadeel was dat de functie het alleen deed bij het live tv kijken. Als ik iets opnam, kon ik geen gebruik maken van de functie.
Het live tv kijken deed ik steeds minder. Ik nam dingen op en de functie werd minder nuttig.
Voor visueel beperkten waren inmiddels twee hulpmiddelen ontwikkeld die ook ondertitels voorlazen voor andere zenders. Zowel de KomFox als de Orion Webbox waren niets voor mij, omdat je daarmee ook live moest kijken. Bovendien vond ik het jammer dat ondertitels bij dvd’s niet werden voorgelezen. De Webbox kreeg tevens een Ondertitels-app, die ik tijdens de proefperiode af en toe heb gebruikt.
Tegenwoordig kan ik Engels goed verstaan en heb ik voor die taal geen ondertitelondersteuning nodig.

 

Audiodescriptie (AD)

Een andere technische vooruitgang is audiodescriptie. Tijdens het kijken van bijvoorbeeld een film vertelt een stem, op momenten dat er niet wordt gesproken, wat er te zien is. Ik hoor dan bijvoorbeeld dingen als:

• ‘David neemt een glas bier aan van de barman en kijkt glimlachend rond in de discotheek.’
• ‘Inge kijkt Bas verlangend na.’
• ‘Remco zit op de bank in zijn woonkamer en kijkt tv.’
• ‘Sam zwaait naar een meisje aan de overkant van de straat.’
• ‘Een vrouw met een rode jas fietst over een dijk.’

Steeds meer films en series hebben deze toevoeging. Met de Nederlandse app Earcatch kun je Nederlandse films en series kijken met audiodescriptie. Je kijkt de film of serie op tv of in de bioscoop en in de app activeer je het bijpassende bestand. De app luistert kort met je mee en valt dan in op het punt waar jij bent met kijken. De app heeft een beperkt aanbod, maar hij maakt dat ik dingen kan kijken zonder steeds vragen aan iemand anders te hoeven stellen.
Mijn vriend en ik keken bijvoorbeeld samen naar het programma ‘Wie is de mol?’. Een leuk en meeslepend programma. Er zitten vaak mensen in die ik niet ken en ik moest in het verleden regelmatig aan mijn vriend vragen wie er in beeld was en wat ze deden. Veel opdrachten zijn erg visueel. De mol doet dingen sneaky. Sinds het jubileumseizoen 2020 heeft de serie audiodescriptie van de Earcatch app. Nu merk ik pas hoeveel informatie ik in het verleden miste. In het jubileumseizoen leefde ik helemaal mee. Seizoen 2021 vond ik minder leuk. Niet door Earcatch, maar de kandidaten vond ik saai en de leuke gingen er in de eerste rondes al uit.
De audiodescriptie leest ook de ondertitels voor als er in een andere taal dan Nederlands wordt gesproken. Bij Engelstalige audiodescriptie leest hij alleen ondertitels voor als er niet in het Engels wordt gesproken.
Als wij tegenwoordig films willen hebben, kijken we op welk medium ze met audiodescriptie verkrijgbaar zijn. Soms zijn films bij de streamingdiensten met audiodescriptie, maar heeft de blu-ray deze niet. Of juist andersom.
Afgelopen jaren heb ik de meeste Disneyfilms met audiodescriptie herbekeken. Ik kreeg details mee die ik ondanks het vele kijken, had gemist. Ook klassiekers als ‘Greece’ en ‘Dirty dancing’ heb ik eindelijk volledig kunnen volgen.
Bij het kopje ‘Streamingdiensten’ vertel ik meer over audiodescriptie.

 

Televisiekijken via apps

Tegenwoordig kijk ik weinig tv-programma’s. Ik kijk tv via mijn iPhone (voorheen iPad). Apple voorziet al zijn producten van de toegankelijkheidsoptie VoiceOver, die alles op het scherm voorleest. In een latere ‘Hoe doe je dat?’ ga ik hier verder op in. Tv kijken naar de ouderwetse zenders doe ik met de apps NPO en Videoland.
De NPO-app is zeer toegankelijk. Alle programma’s van de NPO kan ik eenvoudig terugkijken. Videoland is helaas een ander verhaal. Een van de weinige programma’s die ik kijk is ‘Goede Tijden Slechte Tijden’ wat wordt uitgezonden op RTL4. Ik keek de serie voorheen via de app RTL XL. Dit was een toegankelijke app. De makers hebben wijzigingen doorgevoerd die de app ontoegankelijk maakten. Later moesten alle gebruikers overgaan op Videoland. Het nadeel van deze app is dat ik niet zelf kan browsen door de programma’s en programma’s toe kan voegen aan mijn kijklijst. Als ik iets wil zien, vraag ik mijn vriend de eerste aflevering van het programma te starten. In het kijkmenu geef ik dan aan dat ik het programma toevoeg aan mijn kijklijst. In het homescherm van de app staan al mijn favoriete programma’s. Ik hoef alleen een programma aan te tikken om verder te kijken. Ook de afspeelregelaars zijn ontoegankelijk. Ik kan niet achteruit of vooruit spoelen e.d.
Ondanks dat veel programma’s van NPO audiodescriptie hebben, kan ik deze niet gebruiken tegelijk met de app van NPO op mijn iPhone, omdat de Earcatch app naar een externe bron luistert. De programma’s van RTL hebben sowieso geen audiodescriptie.

 

Streamingdiensten

Netflix, Disney+ en Apple TV+ maken het kijken voor mij prettiger. De apps zijn toegankelijk en bij veel van de series en films zit audiodescriptie. Dit kun je activeren in het menu waar je bij films en series veranderingen kunt aanbrengen in of je wel of geen ondertitels wilt en in welke taal. De audiodescriptie is in de taal van de film of serie. Een serie als ‘Outlander’ heeft dus Engelstalige audiodescriptie.
Bij Apple kun je films huren en kopen. Bij de omschrijving van de film staat of de film audiodescriptie heeft.
De afgelopen jaren heb ik dankzij audiodescriptie en deze diensten films en series gezien die ik nooit had gezien. Erg leuk natuurlijk. Het is ook fijn mee te kunnen praten met mensen die dezelfde dingen hebben gezien. Films en series zijn een populair onderwerp in gesprekken. Zo heb ik mede dankzij Disney+ alle Marvel films gezien. Series als ‘Game of thrones’, ‘Charmed’ en ‘Outlander’ heb ik via deze online diensten eindelijk kunnen volgen. Over huidige populaire series kan ik ook eindelijk meepraten. Zo keek ik onlangs

‘Bridgerton’ en ‘WandaVision’. Op mijn toekomstige kijklijst staan o.a. nog ‘Vikings’ en ‘The Crown’.

 

Dvd’s en blu-ray’s

Voor het kijken van dvd’s maak ik tegenwoordig gebruik van een portable blu-ray-speler. Dit is een apparaat waarmee je dvd’s kunt afspelen en ze erop kunt bekijken. Ik heb niets aan het scherm, maar hij is voorzien van duidelijke voelbare bedieningsknoppen van ruim een vierkante centimeter. Het geluid in het apparaat zelf is slecht, maar ik heb er een paar boksen aan hangen of sluit hem aan op mijn draadloze koptelefoon. Ik merk dat dit veel makkelijker werkt dan een dvd-speler in combinatie met een tv. Ik hoef nu ook niet te worstelen met al die afstandsbedieningen.
De menu’s waarmee je kunt wisselen van taal, audiodescriptie kunt inschakelen of ondertiteling kunt activeren, kan ik niet gebruiken. Bij elke film of serie is de volgorde weer anders. In het verleden heb ik een dvd-speler gehad, waarbij ik op de afstandsbediening een knop had om van taal te wisselen. Dat was handig.

 

Kennis uitwisselen

Bij films en series zonder audiodescriptie heb ik diverse trucjes om erachter te komen wat er in de voor mij ontoegankelijke scènes gebeurt. Neem bijvoorbeeld ‘Goede Tijden, Slechte Tijden’.
Mijn partner heeft een hekel aan GTST, maar de seizoenscliffhanger duw ik hem elk jaar onder zijn neus. Daar zitten veel actiescènes in met veel muziek en niet of nauwelijks dialoog. Hij moet mij uitleggen wat hij ziet. Dat is best lastig af en toe daar hij de namen van de personages niet kent. Ik krijg dan omschrijvingen als: ‘Die oude man die altijd in pak loopt. Die zakenman. Hij is neergeschoten. Waarschijnlijk door die getinte gast.’
Andere manieren om te weten wat er gebeurt of gaat gebeuren is het volgen van de site GTSTCourant. Daar lees ik de spoilers en artikelen over de inhoud van de serie. Dit helpt bij het invullen van de voor mij onduidelijke scènes, zoals iemand die stiekem een zwangerschapstest doet of de uitslag daarvan.
Een derde manier is praten met mensen die ook GTST kijken. Helaas ken ik alleen blinden die het kijken. Niet alle blanco’s worden daardoor ingevuld. Maar door het er over te hebben, leggen we soms verbanden.
Waar ik van baal is dat er vaak gebruik wordt gemaakt van berichtjes op mobieltjes. Deze komen in beeld, maar ik weet niet wat er wordt getypt. De enige oplossing is om dat aan mijn vriend te vragen, maar dat doe ik niet. Ik hoop dan dat het ergens in de komende afleveringen duidelijk wordt. Eens per jaar GTST is voor mijn vriend meer dan voldoende.

 

Voordeel voor blinden

Als ik via mijn telefoon series kijk, doe ik altijd mijn EarPods (=draadloze oordopjes) in. Zo hoor ik de achtergrondgeluiden beter en kan ik me een voorstelling maken van hoe iedereen in een scène gepositioneerd is over de ruimte. Aangezien ik het scherm niet zie, kan ik tijdens het kijken andere dingen doen, zoals mijn tandenpoetsen, sporten of het huishouden. Ik kijk en lees daardoor verbazingwekkend veel.
Voorheen gebruikte ik hiervoor de draadloze koptelefoon die ik verbond met de tv.

 

Bioscoop

Toen ik nog iets zag, zat ik in de bioscoop altijd vooraan, zodat ik het scherm goed zag. Nu is dat niet meer nodig. Films kijken in de bios is heel anders dan thuis. In de bioscoop zijn geluiden intenser. Doordat het geluid van alle kanten komt, krijg ik net iets meer mee van wie waar op het doek te zien is bijvoorbeeld. Tegenwoordig heeft bioscoop Vue in Hoorn bewegende stoelen (=D-Box). Deze geven een nog iets betere kijkervaring. De prijs voor kaartjes van deze stoelen zijn echter niet mis. Ik heb het daarom nog maar een keer gedaan. De meerwaarde voor mij bij die film was niet zodanig dat ik er het extra geld voor over heb.
De Earcatch app gebruik ik af en toe in de bioscoop. Deze biedt alleen ondersteuning bij sommige Nederlandstalige films. Bij de films zonder audiodescriptie vraag ik zachtjes aan degene waarmee ik ben wat er gebeurt. Met audiodescriptie krijg ik veel meer mee van een film.
Bij het binnengaan van de zaal kom ik een hand tekort. Als ik naar de bios ga, haal ik drinken en een snack. Mijn drinken doe ik in mijn jaszak of in mijn tas. In de ene hand de snack en in de andere hand mijn blindenstok, geleidehondenbeugel of de arm van de gene waarmee ik ben. En dan moet ik mijn kaartje laten zien. Tegenwoordig staan die op je mobiel. Ik heb twee handen nodig om het scherm te ontgrendelen en, ook al heb ik de kaartjes vooraf opgezocht, om de kaartjes te tonen. Ondertussen houd ik mijn stok tussen mijn knieën vast of doe ik de riem van de hond om mijn pols.
Het vinden van mijn plek lukt me niet alleen. Als ik met een andere blinde ben, laten we ons naar onze plaats brengen door de zaalwacht. Als ik met iemand ben die kan zien, weet die natuurlijk de plek te vinden.
Mijn geleidehond gaat alleen mee naar de bioscoop als die nodig is om bij de bioscoop te komen. Mijn eerste hond (Bart) vond de bioscoop prima. Hij ging gewoon slapen. Soms moest ik hem zelfs met mijn voet aanstoten, omdat hij lag te snurken. Mijn tweede hond (Umbar) werd erg zenuwachtig van al die harde geluiden. Hem liet ik zoveel mogelijk thuis. De derde hond (Tobias) vond het in principe prima, maar blafte wel een keer toen in de film een deurbel ging. Mijn huidige hond (Tarka) is, mede door de coronabeperkingen, nog niet in een bioscoop geweest.

 

Ervaringen van andere blinden en slechtzienden

Tv kijken is voor de meeste slechtzienden die ik ken geen probleem. Sommige zitten iets dichterbij of hebben een extra groot scherm om het goed te zien. Er bestaan ook speciale brillen met een kleine verrekijker voor tv kijken.
De zeer slechtzienden en blinden die ik ken, doen het ongeveer zoals ik het doe. Een aantal maakt voor de ondertitels gebruik van een KomFox, Orion Webbox of Go-box.

De visueel gehandicapten die ik ken, gaan regelmatig naar de bioscoop. Sommige gebruiken een verrekijkertje om het scherm te zien, anderen zitten graag vooraan en weer anderen gebruiken geen hulpmiddelen.
Onlangs hoorde ik dat er bioscopen zijn die werken met geur- en weereffecten (water en wind) in de filmzaal. Ik heb nog niemand gesproken die dit heeft meegemaakt. Lijkt me een interessante toevoeging.

 

Ook nieuwsgierig?

Ben jij ook benieuwd naar hoe ik iets aanpak met mijn visuele beperking? Stuur een bericht en misschien lees je het antwoord op jouw vraag in de volgende ‘Hoe doe je dat?’.