Tikje Anders

Om de vrijdag blog ik over hoe ik dingen aanpak met mijn visuele beperking. Het betreft zaken die mensen aan mij vragen of juist niet durven vragen. Deze keer: Hoe reis ik met mijn visuele beperking met het openbaar vervoer?

Vooroordelen

‘Jij reist zeker nooit alleen met het openbaar vervoer.’
‘Lijkt me lastig om altijd afhankelijk van iemand te zijn om ergens heen te gaan.’
Nou, dit klopt niet! Ondanks mijn visuele beperking kan ik meestal zelfstandig met het openbaar vervoer reizen. Hieronder leg ik uit hoe.

Vooraf

Morgen, 15 oktober 2022, is het de Internationale Dag van de Witte Stok 2022. De Oogvereniging, NS en ProRail lanceerden daarom samen de campagne ‘Oog voor een ander’. Als je blind of slechtziend bent, is reizen met de trein niet zo makkelijk als je denkt. Zo hopen zij mensen op te roepen blinden en slechtzienden te helpen tijdens het reizen met de trein. Je leest hier meer over de actie.

Voor mij een mooie gelegenheid om mijn blog over hoe ik met bus, tram, trein en metro reis te updaten. Hieronder lees je het antwoord op de vraag: Hoe reis ik met mijn visuele beperking met het openbaar vervoer?

Openbaar vervoer en corona

Voor de coronatijd reisde ik meerdere keren per week met het openbaar vervoer. Alle vormen kwamen regelmatig voorbij. Door de komst van corona viel deze reismogelijkheid af. Door ziekte heb ik ook een tijd niet gereisd. Nu ga ik weer af en toe met het openbaar vervoer. Ik hoor qua corona tot de risicogroep en ben daarom heel voorzichtig. Door mijn blindheid raak ik om me te kunnen oriënteren dingen aan en ik ben bang daardoor besmet te raken. Hieronder leg ik uit hoe ik reisde voordat er corona was.
Als ik niet met het ov hoef, loop ik ergens heen. Voor langere afstanden neem ik een regiotaxi of reis met Valys. Dit zijn gesubsidieerde taxivoorzieningen. Het nadeel van Valys is dat ik er maar 700 km per jaar (2022) mee mag afleggen en ik daar, daar ik veel vrienden en familie buiten mijn regio heb, snel doorheen ben. Voor de coronatijd was ik al aan het puzzelen om er zoveel mogelijk profijt van te hebben.

In de blogpost ‘Hoe loop ik een route met mijn visuele beperking?’ lees je hoe ik me met stok en geleidehond zelfstandig van A naar B verplaats.

Reis plannen

Om de openbaar vervoerstijden te checken, gebruik ik op mijn iPhone de apps NS, Trein en 9292. Deze apps zijn toegankelijk met VoiceOver. Thuis check ik de reisroute en tijden. Bij de bushalte of op het station doe ik dit nogmaals, zodat ik weet of er vertragingen zijn. Gelukkig ben ik met mijn iPhone niet meer afhankelijk van de omroepsystemen. Soms dendert er een trein voorbij als er een belangrijke mededeling wordt gedaan en mis ik daardoor de boodschap. Bij vertragingen stippel ik op mijn iPhone een nieuwe reisroute uit. Toen ik nog geen iPhone had, schreef ik als ik ergens heen ging meerdere routes en tijden uit in braille, zodat ik als er vertraging was, wist welke trein ik moest nemen. Af en toe had ik niets meer aan mijn aantekeningen en moest ik naar het ns-loket om reisadvies te vragen. Dit betekende lang in de rij staan en hopen dat het advies niet verviel door een nieuwe vertraging.

In de blogpost ‘Hoe gebruik ik een iPhone met mijn visuele beperking?’ lees je wat ik allemaal op een iPhone kan en hoe ik dat kan doen.

In- en uitchecken met ov-chipkaart

Bij alle vervoersmiddelen waar de ov-chipkaart wordt gebruikt, is bij het in- en uitchecken hoorbaar of je het goed hebt gedaan. Bij het inchecken hoor je een piep, bij het uitchecken hoor je een dubbele piep en als er iets fout gaat, hoor je een geluid dat bestaat uit drie tonen op verschillende toonhoogtes. Mocht het bij het treinreizen misgaan, krijg ik een mail dat ik een uitcheck heb gemist. De grootste uitdaging is meestal het vinden van de ov-chippaal.

Ik heb een persoonlijke ov-chipkaart en heb gekozen voor automatisch opladen. De kaartautomaten / oplaatpunten op de stations zijn niet goed toegankelijk en met automatisch opladen hoef ik me nooit druk te maken of er genoeg geld op mijn kaart staat. Ik kijk zelden hoeveel er nog op mijn kaart staat. Als ik dit in het verleden checkte, deed ik het via de NS-app. De melding bij het uitchecken over hoeveel een reis heeft gekost, kan ik niet lezen. Om dit te weten, zoek ik de prijs van een reis op in de NS-app of in de app van 9292.

Reizen met bus en tram

De manier waarop ik met de bus reis is nagenoeg gelijk aan die ik gebruik voor het reizen met de tram. Onderstaande uitleg is op allebei van toepassing.

De bus vinden

Het vinden van de juiste bus is een uitdaging. Bij bushaltes op een busroute is dit zelden een probleem, omdat ik weet waar de door mij gebruikte haltes zijn. Bushaltes op stations zijn lastiger, omdat het er zoveel zijn. Een aantal problemen die ik ervaar zijn:

• • In Alkmaar heb ik bijvoorbeeld moeite de juiste bus te vinden. Dit is een busstation met meerdere schuinstaande haltes naast elkaar. Ik moet precies op het juiste punt van de hoofdstoep loodrecht oversteken om bij mijn bushalte uit te komen. Ik hoop dan dat er andere reizigers op hetzelfde platform zijn die me kunnen vertellen of mijn bus inderdaad vanaf die halte vertrekt. Indien er geen andere reizigers zijn, loop ik naar een naburig platform om het te vragen of check ik bij een buschauffeur.
  • Op andere busstations, zoals bijvoorbeeld Uitgeest, staan bussen soms achter elkaar. Ik vraag dan aan de chauffeur van de bus die aan het begin van de halte staat welke bus het is, omdat het niet mijn bus is, blijf ik wachten. Als ik niet door heb dat er een bus achter de eerste bus staat, mis ik mijn bus.
  • De lastigste busstationvariant vind ik het flexibele busstation: bussen komen niet op een vaste halte, maar op een willekeurige vrije halte. Een voorbeeld is station Nijmegen. Hierbij heb ik hulp nodig van andere reizigers.

De bus aanhouden

Bij busstations stoppen bussen altijd, maar bij haltes houd je ze aan. Als er iemand met mij op de halte staat, vraag ik die persoon mij te waarschuwen zodra mijn bus eraan komt. Helaas gebeurt het regelmatig dat ik alleen sta. In dat geval sta ik de hele tijd bij de stoeprand met mijn ov-kaart omhoog om een eventuele aankomende bus te laten weten dat ik mee wil. In rustige gebieden, laat ik mijn arm uitrusten en luister ik naar het verkeer. De motor van een bus klinkt anders dan die van een auto. Deze truc gaat niet altijd op. Tegenwoordig bestaan er elektrische bussen die bijna geen geluid maken. Bij mijn werk reden veel vrachtwagens en die klinken bijna net als een reguliere bus. Dus dan sta ik, ook in de regen, met mijn kaart in de lucht.

Op veel haltes komen meerdere bussen voorbij. Wanneer een bus stopt, vraag ik de chauffeur of het bus nummer X is. Af en toe houd ik de verkeerde bus aan. Het gebeurt wel eens dat de bus me voorbijrijdt. Hij heeft mijn omhooggestoken kaart dan vermoedelijk niet gezien, omdat ik net achter een bord met bustijden sta.

De busrit

Voor busritten vanaf een halte of bij onbekende routes stap ik voorin in de bus. Het is altijd zoeken naar de ov-chipkaartlezer: hangt hij links of rechts, direct bij de deur of juist bij de chauffeur? Ik vraag de chauffeur mij te waarschuwen als we bij mijn eindhalte aankomen. Het is nooit zeker of het omroepbandje aanstaat. Het gebeurt regelmatig dat het zacht wordt afgespeeld of op de verkeerde volgorde.

Om te zorgen dat de chauffeur mij niet vergeet, ga ik zitten op de eerste stoel naast de deur. Dit is vaak een invalideplaats. In de tram kan dit ook dicht bij de conducteur zijn. Het tuig van mijn geleidehond gaat af en ik laat haar bij mijn voeten zitten. Als er weinig ruimte is, ga ik schuin zitten met mijn voeten in het gangpad. Als ik haar in het gangpad laat staan, ligt ze in de weg voor andere reizigers. Voor de hond is het gangpad nadelig, omdat ze daar door de gladde vloer tijdens het rijden snel wegglijdt. Mijn vorige hond heeft daaraan zelfs een hekel aan bussen overgehouden.

Indien dit mogelijk is, check ik uit voordat de bus bij mijn halte stopt. Ik berg de ov-chipkaart dan op en heb beide handen vrij voor het uitstappen. Met een blindengeleidehond zijn je handen vol: links de beugel van de hond en rechts je herkenningsstok. Bij mijn halte aangekomen, stap ik voorin uit. Die deur is dichterbij.

Bij vaste routes, zoals naar mijn werk, stap ik op het busstation achterin. Ik kies dan, als die er is, voor de klapstoel naast de deur. De ov-chipkaartlezer zit altijd aan beide kanten van de deur en kan ik zittend vanaf de stoel bereiken. Ik weet hoelang de bus er ongeveer over doet en welke bochten de bus maakt voordat we er zijn. Bij twijfel vraag ik het aan een medereiziger. Vaste reizigers attenderen me er zelf op.

Reizen met trein en metro

Het reizen met de trein gaat bijna hetzelfde als met de metro. Onderstaande is op beide van toepassing.

Ov-poortjes

Reizen met de trein is het eenvoudigst bij stations met alleen ov-poortjes voor de NS. Ik weet dan dat ik elk poortje kan nemen en altijd mijn ov-chipkaart rechts voor de kaartlezer moet houden. Ik gebruik het voelbare NS-logo als oriëntatiepunt voor waar ik mijn kaart moet houden. Andere stations, zoals Amsterdam Amstel, hebben meerdere soorten ov-poortjes: poortjes voor de NS en voor de metro. Hier moet ik goed opletten dat ik het juiste poortje gebruik. Met het commando: ‘Zoek poortje!’ brengt mijn geleidehond me naar het breedste poortje. Ik houd mijn ov-chipkaart voor de lezer, waarna de deurtjes openen. Tegenwoordig steek ik mijn hand voor me uit als ik door de poortjes loop. Het is me meerdere keren overkomen dat het poortje half openging, snel dichtsloeg of zelfs dicht bleef. Na een paar keer mijn hoofd stoten, heb ik daarvan geleerd.

Ik erger me aan mensen die nog even snel vlak voor mij langs door het poortje willen. Soms weet ik daardoor niet of ik nu mijn ov-chip bliep hoorde of die van hen. Een ander lastig ding is dat ik de kruizen niet kan zien bij poortjes die niet werken. Ik moet dan bij elk poortje mijn kaart voor de kaartlezer houden om te weten of het poortje werkt.

Er zijn stations zonder poortjes. Deze hebben een ov-chipkaartpaal. Bij bekende stations onthoud ik waar deze staan. Bij minder bekende stations moet ik zoeken. Mijn hond kan me hierbij niet helpen. Het commando: ‘Zoek paal!’ helpt me niet verder, omdat er meerdere palen op het perron staan. Meestal staat de ov-chippaal in de buurt van de trap of de lift. Er zit helaas geen structuur in. Mijn voorkeur is dat direct naast elke trap de ov-chippaal staat en naast de ingang van de lift. Of in de lift. Als ik de paal niet vind, vraag ik het aan andere reizigers. Omdat ik de paal niet zie, vergeet ik een enkele keer in- of uit te checken.

De treinreis

Op stations zijn geleidelijnen. Dit zijn de banen met ribbeltegels. Deze geven voor blinden de routes en belangrijke punten op het station aan. De lijnen lopen o.a. naar de trap. Met een geleidehond heb ik hier weinig aan. De hond volgt de lijnen niet. Als ik met mijn stok loop, is dit wel een handig hulpmiddel. Helaas gebeurt het regelmatig dat mensen de geleidelijn blokkeren, doordat ze erop staan of hun bagage erop zetten.
Onder- en bovenaan de leuning van de trap zitten braille- en grootletterbordjes met informatie voor visueel gehandicapte reizigers. Afhankelijk van of je de trap op of af moet, zijn er bordjes met informatie over naar welke sporen de trap gaat en waar de hoofduitgang van het station is. In de lift zijn alle knoppen voorzien van braille.

Ik probeer vooraf te bedenken waar ik het beste in de trein kan instappen, zodat ik bij het overstappen of op het eindstation op een gunstige plek op het perron uitstap. Zo ging ik in de trein van Weesp naar Utrecht helemaal voorin zitten, zodat ik dicht bij de stationstrap uit de trein kwam. Hiermee bespaarde ik tijd, omdat ik niet honderd meter over het perron om mensen heen hoefde te zigzaggen, en kon ik mijn aansluitende bus halen.

In de blogpost ‘Aangerand’ lees je over een gênante situatie op het spoor toen ik me klaar maakte om op de trein te wachten.

Door vertragingen en spoorwijzigingen is het lastig te weten of ik nog steeds op het juiste spoor sta, daarom houd ik tijdens het wachten de app Trein in de gaten. Daarin kan ik zien welke trein er hoe laat van welk spoor vertrekt. Zodra er een trein binnenkomt, vraag ik aan iemand of dit echt de trein is die ik hoop dat het is.

Instappen in een trein of metro kan een uitdaging zijn. Iedereen wil als eerste instappen. Ik laat mijn geleidehond de deur zoeken en wacht meestal naast de deur tot iedereen is uitgestapt en daarna tot de mensen zijn ingestapt. Daarna stap ik zelf in.

In de blogpost ‘Kleine stokkendief’ lees je over hoe ik tijdens het luisteren van een boek werd gestoord door een klein meisje.

Afhankelijk van het moment en/of de reistijd zit ik in de trein op het balkon of in de coupé. Ik reis 2e klas. De bordjes met de klassen kan ik niet zien en niet bij elke trein is het af te leiden aan de stof of vorm van de stoelen. De eerste stoel die ik in de trein tegenkom is voor mij. Als ik achteraf hoor dat ik fout zit, kan ik indien nodig verhuizen. Het lopen in een rijdende trein vind ik lastig, daarom ga ik zo snel mogelijk zitten. Mijn geleidehond wijst aan welke stoel leeg is. Ze kijkt daarbij niet naar logica. Ze pakt de eerste de beste lege plek. Het is ook fijn als mensen me aanspreken dat ergens een lege plek is. Het tuig van de hond gaat af en ik laat haar liggen, waarna ik haar onder de bank schuif tot haar kop er net onderuit komt. Zo heeft ze geen last van mensen die op haar staart of poten staan en kan ze rustig slapen.

In de blogpost ‘Op stoom’ lees je hoe ik tijdens het lezen van een boek gestoord werd door een boze conducteur.

Bij vertragingen baal ik wanneer we als haringen in een ton in de trein staan. Het is voor mij belangrijk dat ik me vast kan houden aan een paal of railing. Dit soort ritten kosten mij enorm veel energie. Ik ben aldoor bezig in evenwicht te blijven en zorg ervoor dat mijn geleidehond niet geplet wordt door mensen die haar niet zien.

Voor minder bekende routes of overstappen op ingewikkelde stations, zoals Utrecht Centraal, boek ik hulp bij NS Reisassistentie. Een medewerker van de NS helpt me dan met overstappen of op mijn eindstation om naar de bus of een op het station afgesproken locatie te komen.

De NS heeft op haar site een pagina met geleidelijnroutes. Dit is voor mij een goed hulpmiddel om me vooraf een beeld te vormen van een station. Voorheen hadden ze ook beschrijvingen van stations, maar deze kan ik niet meer op de site terugvinden.

Reizen met een begeleider

Meestal reis ik alleen, maar af en toe reist mijn partner, een vriendin of familielid op onbekende routes met mij mee. Zij reizen gratis, omdat ik een ov-begeleiderskaart heb. Mijn blindengeleidehond mag ook mee op deze kaart: ik hoef dus geen hondentreinkaartje voor haar te kopen.

Ervaringen van andere blinden en slechtzienden

De mensen die ik ken met een visuele handicapt doen het ongeveer zoals ik. Voor de slechtzienden bestaan er hulpmiddelen, zoals verrekijkers, om bijvoorbeeld de stationsborden te lezen. De mensen die ik ken maken gebruik van diverse reismogelijkheden voor de doelgroep, zoals het Sentire abonnement voor bus, tram en metro. Je kunt ook een NS-Business Card nemen, hiermee moet je inchecken en je betaalt achteraf. Het Sentire abonnement heeft als voordeel dat het instaptarief lager is, waardoor je niet te veel geld kwijt bent als de uitcheck misgaat.
Het probleem van het vinden van de ov-chippalen hebben mijn blinde vrienden en kennissen ook. Een van hen heeft ooit ’s avonds een half uur op een doodstil station rondgelopen tot ze iemand vond om haar te helpen met uitchecken.

Sommige mensen gebruiken bij het wachten op een bus een busbordje. Dit is een bordje met een busnummer erop dat ze omhoog steken. Sommigen maken de bordjes zelf, maar ze zijn ook verkrijgbaar als hulpmiddel.

Update: Deze blog verscheen voor het eerst op 5 maart 2021 en werd op 14 oktober 2022 geactualiseerd met meer details en nieuwe informatie.

Ook nieuwsgierig?

Ben jij ook benieuwd naar hoe ik iets aanpak met mijn visuele beperking? Stuur me een bericht en misschien lees je het antwoord op jouw vraag in de volgende ‘Hoe doe je dat?’.

Nooit meer een Tikje Anders blog missen?

Blijf per e-mail op de hoogte van nieuwe Tikje Anders blogs. Vul je e-mailadres in in het invoerveld onderaan deze pagina en druk op de knop ‘Abonneren’. Of kijk hier voor meer info.
Volg Tikje Anders ook via Facebook en Instagram.