Tikje Anders

Om de vrijdag blog ik over hoe ik dingen aanpak met mijn visuele beperking. Het betreft zaken die mensen aan mij vragen of juist niet durven vragen. Deze keer: Hoe kook ik met mijn visuele beperking?

Vooroordelen

‘Jouw vriend kookt zeker altijd!’
‘Geef mij dat mes maar. Het is gevaarlijk als je zelf die groenten snijdt.’
Nou, mooi niet! Het kost mij allemaal meer tijd en energie, maar ik kan het wel.

Vooraf

Dit artikel is het eerste dat is gebaseerd op een lezersvraag. Onlangs ontving ik van een blinde volgster een mail met de volgende vraag:

‘Ik heb nog wel een suggestie, kan jij ook eens een blogartikel schrijven over hoe jij kookt? Mijn man doet dat altijd en ik doe de voorbereidingen en dat is best prima, maar ik zou het toch ook weleens willen proberen. Ik ga er heel gewoon maar vanuit dat jij kookt toch? Want ja, als ik jou zo inschat aan de hand van je blogs, zou ik niet weten waarom je dat niet doet.’

Ze heeft me goed ingeschat. Ik kan inderdaad koken, maar doe het niet elke dag. Mijn partner en ik hebben een verdeling van wie wanneer en met welke producten kookt. Als er ovenschotels of wokmaaltijden gemaakt worden doe ik dat. Als er stukken vlees gebakken worden doet mijn vriend het. Op de dagen dat ik werk, kookt hij, omdat ik dan later thuis ben. Net als bij andere huishoudelijke taken die ik beschreef, bestaat koken uit diverse elementen. Hieronder bespreek ik ze per kopje.

In mijn blog ‘Hoe doe ik de was met mijn visuele beperking?’ lees je over een andere huishoud klus: de was. In de blog lees je welke stappen ik zet om de was te doen en leg ik uit hoe ik dit doe zonder te zien.

Boodschappen doen

Eens in de week bedenken mijn vriend en ik wat we de komende week willen eten. Om te koken heb je ingrediënten nodig. Wij doen tegenwoordig voornamelijk online boodschappen. Voor corona ging ik hiervoor naar de supermarkt.

In de blog ‘Hoe doe ik boodschappen met mijn visuele beperking?’ lees je alle stappen die nodig zijn voor het boodschappen doen en hoe ik dat dan doe met mijn visuele beperking.
In de supermarkt heb ik hulp van een winkelmedewerker. Het boodschappenlijstje staat in een app op mijn iPhone en ik vertel de winkelmedewerker wat ik nodig heb. Deze pakt het betreffende product voor mij en bij kort houdbare producten vraag ik altijd welke houdbaarheidsdatum erop staat. Aangezien ik die zelf niet kan checken probeer ik producten te kopen die op zijn minst ruim een week houdbaar zijn.

Indeling van koelkast en vriezer

Om dingen terug te kunnen vinden, hebben we een globale indeling in de koelkast en vriezer. Ook het weten van de houdbaarheidsdatum en herkennen of een product nog eetbaar is, zijn belangrijk.

Koelkast indeling

Onze koelkast heeft een redelijk vaste indeling, zodat ik spullen makkelijk terug kan vinden.

• Plank 1 (bovenste) is voor bier en lang houdbare producten, zoals een pot augurken.
• Plank 2 is voor de kort houdbare boodschappen voor onze maaltijden.
• Plank 3 is voor o.a. eieren, fruit en dingen die niet meer op plank 2 passen.
• Plank 4 (onderste) is voor blikjes en flesjes drinken.
• Linker groenten la is voor amper gebruikte dingen, zoals grote blokken kaas of drinken dat we zelden gebruiken. Bij gebrek aan ruimte, gaat er fruit in deze la.
• Rechter groenten la is voor Broodbeleg (plakken kaas, vleeswaren, salades), fruit en Breakers.
• In de deur staan pakken en flessen drinken en alle sausflessen.

Voorraad

Dingen die niet gekoeld bewaard hoeven worden, staan in keukenkasjes, een apothekerskast en voorraadkast. Alles heeft een vaste plek. Rijst, pasta en mie zitten in grote potten met een braillesticker net zoals grote hoeveelheden kruiden.

Systeem in vriezer

De spullen in de vriezer hebben een iets minder vaste plek. We hebben twee vriezers: een in de keuken en een in de schuur. Meestal doen we het brood in de vriezer in de schuur net als pizza’s en bakjes eten van mijn ouders. Brood en pizza is goed herkenbaar aan de vorm en de bakjes van mijn ouders zijn vaak een persoonsporties voor mij.

In de vriezer in de keuken hebben we drie laden.

• De bovenste la bevat ijs, gesneden groenten, kleine bakjes geperste knoflook en zakken kant-en-klaarmaaltijden.
• De middelste la bevat bakjes eten die wij beide eten en waar we samen een keer van kunnen eten. Hierbij verlies ik soms het overzicht. Gelukkig kan mijn vriend het zien.
• In de onderste la ligt vlees. Dit verpak ik i.v.m. ruimtebesparing per stuk vlees. Het voordeel hierbij is tevens dat ik kan voelen wat voor vlees het is.

Producten herkennen

Veel van de producten herken ik aan de vorm. Een zak krieltjes kan ik herkennen, omdat ik hierin kan knijpen en dan de vorm van de aardappeltjes voel. Bovendien weet ik wat er ongeveer in de koelkast ligt en met deduceren kom ik een heel eind.

Sommige dingen zijn minder goed herkenbaar, omdat de vorm van de verpakking hetzelfde is als andere dingen in de koelkast. Hieronder een paar voorbeelden en hoe ik dit oplos.

• Blikjes drinken hebben een vaste (afgesproken) plek in de koelkast. Zo weet ik welk blikje cola is en welke ijsthee. Soms kopen we expres bijv. 33cL blikjes cola en 20cL blikjes ijsthee, zodat ik ze aan de vorm kan herkennen. De meeste blikjes zijn glad en andere hebben een lichte structuur, waardoor ze voor mij ook weer herkenbaar zijn. Voor de herkenbaarheid halen we sommige dingen uit de bulk verpakking en andere laten we juist in de verpakking zitten.
• Sausen zoals ketchup, knoflooksaus en mayonaise kopen wij allemaal van een ander merk, zodat de flessen er allemaal anders uitzien. Mochten we toch hetzelfde merk willen dan markeer ik een van de flessen door met een mes krassen te maken op de deksel.
• Verpakkingen met vlees herken ik meestal aan het formaat. Een bak met een kilo kip is groter dan eentje met twee schnitzels. Als ze toch hetzelfde formaat hebben, of als ik twijfel over de houdbaarheidsdatum, dan laat ik het product aan mijn vriend zien.

Er bestaan hulpmiddelen om spullen te markeren. Zo heb ik ooit een PenFriend gekocht. Dit is een langwerpig apparaat, waarmee je bijgeleverde labels kunt voorzien van een door jou ingesproken tekst. Bij mij lieten de stickers alleen steeds snel weer los en dan wist ik nog niet wat het was.

Over datum

Als ik een houdbaarheidsdatum niet meer weet, laat ik deze checken door mijn partner. Toen ik alleen woonde vroeg ik dit aan de huishoudelijke hulp of bezoek dat langskwam. Als ik het niet zeker wist, at ik het niet.
Eens in het jaar helpt mijn moeder om de keukenkastjes leeg te halen, schoon te maken en de producten op houdbaarheidsdatum te checken. Zo weet ik meteen weer wat er op voorraad is.
Houdbaarheidsdata zeggen niet altijd alles. Als zakjes groenten of aardappels of bakjes vlees bol gaan staan, is wat erin zit niet meer goed. Ik gooi het dan meteen weg.
Sommige mensen ruiken aan een product of het nog goed is. Mijn neus is nooit zo goed geweest. Ik ruik dat gewoon niet. Dus alles dat over datum is over bol staat, verdwijnt in de vuilnisbak.
Bij groenten en fruit kun je voelen of het nog goed is. Als er zachte stukken in een komkommer of appel zitten, zijn dat rotte plekken. Soms snijd ik dat stuk eraf en soms gooi ik het product meteen weg. Ik heb een hekel aan vieze handen en daarmee ook aan alle schimmel. Ooit pakte ik een appel van de fruitschaal, die aan de voorkant stevig aanvoelde, waarna mijn vingers aan de achterkant in een smurrie van vergane appel zakten. Dat was verschrikkelijk smerig.

In de blog ‘Geur, tast, gehoor … Bleeehhh, Jakkes, gatver’ lees je hoe erg ik vieze handen vind en helemaal toen ik in de Gft-container moest hangen voor een verloren voorwerp.
Volgens mij heb ik nooit voedselvergiftiging opgelopen van producten uit mijn eigen keuken.

Leren koken

Ik heb op diverse manieren leren koken. Op de middelbare school van Koninklijke Visio had ik kookles en later in het woontrainingscentrum in Weesp kookte ik met een begeleider. Hiervan heb ik wat basisdingen geleerd, maar het meeste heb ik geleerd door het gewoon te doen en dingen op te zoeken op internet.

Ik begon met simpele gerechten die je eigenlijk alleen in de pan hoeft op te warmen, zoals zakken Maaltijdpannetje van Aviko. Toen ik dit zonder problemen kon maken, ging ik producten toevoegen, omdat ik o.a. vond dat er te weinig groenten inzaten. Dus gooide ik er een pot groenten doorheen. Later vulde ik dit weer aan met een beetje gesneden kip. Deze bakte ik in een pan en in de andere pan het Maaltijdpannetje met de potgroenten. Uiteindelijk
gooide ik het bij elkaar. Zo had ik een maaltijd waarvan ik twee dagen kon eten.

De volgende stap was naar de pakken Knorr Wereldgerechten en potten Chicken Tonight. De korte recepten op het pak/pot schreef ik vanonder de beeldschermloep, die ik toen nog kon gebruiken, over op de pc, zodat ik makkelijk de recepten en benodigde ingrediënten terug kon vinden. Tegenwoordig vraag ik iemand deze eenmalig voor te lezen en dan typ ik het over. Ook deze recepten paste ik na een paar keer aan naar mijn smaak.

Daarna kwam de stap naar ovenschotels. Hierbij kun je stap voor stap de dingen maken die in de schaal moeten. Ik had een Moussaka recept van internet en een kip-spek-banaan schotel uit een kookboek overgenomen in de pc.

Voorbereidingen voor het koken

Als ik ga koken, zorg ik eerst dat alles wat ik nodig heb in de buurt staat. Alles heeft een vaste plek op het aanrecht, zodat ik alle ingrediënten en benodigdheden snel kan pakken. Daarna start ik met het voorbereiden van het eten, zoals kip of groenten snijden.

Aanrecht indeling

Wij hebben een kleine hoekkeuken met weinig ruimte op het aanrecht. Dit maakt het extra belangrijk dat de spullen die ik tijdens het koken gebruik een vaste plek hebben. Een groot deel van het aanrecht wordt ingenomen door de magnetron, de gootsteen en onze inductiekookplaat. De ingrediënten zet ik klaar op en naast de magnetron, kruiden zet ik voor me tegen de muur en overige spullen zet ik achter de gootsteen. De snijplank leg ik op het aanrechtblad en de benodigde pannen zet ik alvast klaar op de kookplaat.

Groenten en kip snijden

Voor het snijden van kip en groenten gebruik ik een grote snijplank en een klein mes. Met een groot mes, heb ik het gevoel dat ik minder goed voel wat ik doe.
Ik leg de groenten of kip midden op de snijplank en houd deze met mijn linkerhand vast, terwijl ik met mijn rechterhand snijd. Ik breng het mes naar het object en check met mijn linkerhand of het stuk dat ik ga snijden groot of klein genoeg is. Dan schuif ik mijn linkerhand iets opzij en snijd met mijn rechterhand het product door. Ik zorg dat er maar een ding tegelijk op mijn plank ligt. Als ik bijv. vier paprika’s moet snijden, snijd ik er eerst een door de helft en leg dan de halve paprika samen met de andere drie naast de plank. Na het snijden van elke reep pak ik de reep of de stukjes en gooi ze in een bak of meteen in de pan, zodat mijn plank overzichtelijk blijft.
Alhoewel het snijden me prima afgaat, gaat het niet snel en zijn het zelden gelijkmatige stukken. Ze zijn echter groot of klein genoeg voor mijn gerechten en dat is het belangrijkste vind ik. Ik neem liever meer tijd dan dat ik gewond raak, doordat ik in mijn vingers snijd. Dit gebeurt helaas af en toe, maar doordat ik voorzichtig snijd, zijn dit nooit grote wondjes.
Voor het gemak kopen wij tegenwoordig regelmatig voorgesneden groenten. Als ik wok, gebruik ik een zak wokgroenten en als ik uien nodig heb voor een ovenschotel, nemen we de voorgesneden variant. Dit scheelt mij veel werk.

Het uiterlijk van de producten bepaalt hoe ik het snijden aanpak.

Ronde groenten

Ronde groenten, zoals uien, snijd ik eerst doormidden, zodat ik de platte kant naar beneden kan leggen. Hierdoor ligt het steviger op de plank. Hierna maak ik verticale sneden van rechts naar links, terwijl ik met mijn andere hand de halve bol probeer vast te houden. Daarna draai ik het stuk groente een slag naar links of ik draai de snijplank, waarna ik weer verticale sneden maak. Omdat deze haaks staan op de eerdere sneden, ontstaan er zo kleine stukjes groenten.
Bij uien doe ik dit iets minder verfijnd, omdat ik, als ik de halve bol in stukken heb, een uiensnijder gebruik. Dit is een plastic koker die ik over de grofgesneden ui heen zet. Aan de bovenkant zit een hendel die ik omlaag druk. Hierdoor wordt de ui gesneden door messen die in de uiensnijder zitten.

Langwerpige groenten

Langwerpige groenten, zoals aubergine of courgette, snijd ik eerst over de lengte doormidden. Daarna leg ik het platte stuk op de snijplank en snijd ik plakjes. De plakjes leg ik vervolgens plat neer en snijd ik midden door.

Kipfilet snijden

Bij kipfilet druk ik de kip zo goed mogelijk plat en snijd ik in de lengte, zodat ik reepjes krijg. Deze snijd ik vervolgens weer in blokjes. Ik heb wel eens geprobeerd kip de knippen, maar met een mesje heb ik meer gevoel bij wat ik doe.

Schillen

Aardappels en fruit schil ik met een dunschiller. Met een aardappelschilmesje heb ik geen vat op wat ik precies doe. Blokjes snijden gaat er prima mee, maar dunne laagjes eraf snijden niet. Met een dunschiller hoef ik me geen zorgen te maken dat ik in mijn vingers snijd. Ik begin bij aardappels op een van de uiteinde van de aardappel en probeer in een spiraal om de aardappel heen te schillen. Tijdens het schillen voel ik met mijn linkerhand aan de aardappel: waar stopt de schil en start de kale aardappel. Met mijn rechterhand volg ik het pad dat ik met mijn linkerhand uitzet.

Kip en gehakt kruiden

Het afmeten van kruiden doe ik op eigen inzicht. Hiervoor gebruik ik een theelepel of neem ik een handje kruiden uit een grote pot. De kruiden die je in kleine porties gebruikt, zoals peper en paprikapoeder, zitten in potjes in mijn kruidencarrousel. Dit is een draaischijf met twaalf navulbare potjes erop. Aan de onderkant van het potjes zit een klepje en met een draaiknopje aan de zijkant kun je precies een theelepel kruiden in je pan of schaal laten vallen. Alle potjes heb ik voorzien van een braillesticker.
Voor het marineren van kip gebruik ik een diepe ovenschaal. Ik bak namelijk als ik iets met kipfilet doe altijd meteen bijna een kilo kip tegelijk. Ik kan in de schaal gemakkelijk olijfolie en kruiden toevoegen en dit alles met een vork doorroeren, zodat de kruiden goed verdeeld worden. Als ik denk dat het goed is, voel ik even op een paar plekken met mijn vingers aan het vlees. Zo kan ik voelen of alle stukjes ongeveer gelijk gekruid zijn. Kipfilet zonder kruiden voelt glibberiger dan met kruiden.
Gehakt kruiden gaat makkelijker. Dit doe ik op een diep bord. Het voordeel hierbij is dat je het gehakt moet kneden. Ik kneed de kruiden dan mee. Ik ga net zo lang door tot de kruiden gelijkmatig zijn verdeeld. Gehakt met en gehakt zonder kruiden voelen anders aan.

Keukenapparatuur en hulpmiddelen

Keukenapparatuur moet toegankelijk zijn voor mij anders kan ik het niet gebruiken. Ik maak vooral gebruik van de volgende apparaten.

Kookplaat > Inductiekookplaat van ATAG

Koken op gas heb ik in het verleden gedaan, maar het gaf mij een onveilig gevoel. Het aansteken van de pit vond ik altijd risicovol en tijdens het koken moest ik goed opletten dat mijn mouw of een pannenlap niet in de buurt van de pit kwam.
In het woontrainingscentrum in Weesp leerde ik koken op een elektrische kookplaat. Het voordeel was dat ik niet meer op de pit hoefde te letten. Het nadeel was dat de kookzones lang heet bleven na het koken. Ik heb een paar keer mijn vinger verbrand doordat ik per ongeluk een kookzone aanraakte terwijl hij heet was. De plaat had duidelijke draaiknoppen, waarmee ik de hitte per kookzone kon aanpassen.
Sinds onze verhuizing naar Hoorn hebben wij een inductiekookplaat van ATAG. Deze plaat heb ik speciaal uitgezocht, omdat hij heel toegankelijk is voor visueel beperkten. De plaat heeft vooraan vier draaiknoppen die een duidelijke klik geven als je ze op een andere stand zet en piept als je pan niet goed staat. Bij de plaat zat ook een mat, die ik op de kookplaat kan leggen, met gaten erin waar de pannen precies moeten staan. Ik gebruik deze mat echter niet, omdat de geluidsfeedback voor mij voldoende is.

Magnetron > Combimagnetron Sharp R941WW

Het opwarmen van dingen als bapao broodjes en kant-en-klaarmaaltijden doe ik in de magnetron. Onze magnetron heeft voelbare knoppen. Ik weet inmiddels niet meer waarvoor alle knoppen zijn, omdat ik met de knop rechtsonder de magnetron aanzet. Met elke klik stel ik hem een minuut langer in.
Kant-en-klaarmaaltijden haal ik vaak al uit de verpakking en leg ik op een diep bord. Ik snijd dan alvast het vlees. Vooral rookworst vind ik lastig te snijden als hij heet is, omdat hij aldoor wegrolt. Koud kan ik hem met een hand of vinger tegenhouden tijdens het snijden. Daarna zet ik het in de magnetron om op te warmen.

Oven > Inbouwoven Miele H2261-1B

Ovenschotels gaan in de oven. Onze oven heeft twee draaiknoppen en een paar drukknoppen. Voor het maken van een ovenschotel heb ik de twee draaiknoppen nodig. De ene knop geeft duidelijke klikjes als ik draai, maar de andere niet. Wij hebben de oven op een paar punten gemarkeerd met een spot-n-line pen, zodat ik de gebruikte standen op de tast kan vinden.

• Linker knop (programma’s): Twee klikken naar links is oven aan en vijf klikken naar links is ontdooien.
• Rechter knop (temperatuur): Hierbij hebben we markeringen gezet bij 50, 100, 150, 200 en 250 graden.

Ik kan niet zien of de oven al is voorverwarmd, daarom wacht ik na het aanzetten ongeveer een half uur voordat ik de ovenschaal erin doe. Om dingen in of uit de oven te halen gebruik ik pannenlappen die eruitzien als washandjes. Met gewone ovenwanten heb ik minder gevoel bij wat ik doe. Ik check eerst of het aanrecht echt leeg is en haal dan de ovenschaal of de pizza uit de oven. Deze zet ik op het aanrecht en doe dan de oven weer dicht en zet hem uit.

Airfryer > Philips Avance Airfryer XXL HD9652/90

Voor krieltjes, patat, partysnacks, rotiplaten of stukken krokante kip gebruiken wij de Airfryer. Deze is goed bedienbaar voor mij. Er zitten meerdere knoppen op, waarvan ik er twee gebruik. Ik druk op de knop rechtsonder om hem aan te zetten en dan druk ik op de draaiknop. Hierna kan ik het aantal minuten instellen door aan de knop te draaien. Door de bliepjes die ik hoor kan ik de minuten tellen. Vervolgens druk ik weer op de draaiknop om het bakproces te starten. Als hij klaar is, geeft hij een duidelijk geluidssignaal.
Met het handvat til ik het bakmandje uit het apparaat en vervolgens kiep ik de inhoud vanuit de voorkant op een bord of in een schaal.

Waterkoker

Ik heb een waterkoker van plastic. Hiervoor heb ik bewust gekozen, zodat ik me niet aan de buitenkant van de waterkoker kan branden. Alleen de tuit wordt heet. Metaal wordt heet, plastic niet. De aan/uit knop is een duidelijk voelbare hendel aan de voorkant. Als hij klaar is met koken, springt hij vanzelf uit.

Blender

Voor het maken van smoothies gebruik ik een blender. Het fijne is dat je hier van alles in kan gooien, deksel erop en met een druk op de knop start hij zijn werk. Mijn voorkeur gaat naar een blender met een duidelijke schenktuit. Helaas is onze huidige blender minder handig. Hij is van glas en daardoor zwaar en heeft een vierkante vorm zonder schenktuit. De volgende wordt weer gewoon van plastic met een schenktuit.

Tosti-ijzer

Voor tosti’s heb ik een simpel, plat tosti-ijzer. Ik leg de tosti’s erin als hij aan het opwarmen is, zodat ik mijn vingers niet brand. Als ze klaar zijn, haal ik ze met een platte, onbuigzame spatel er weer uit. Met de spatel voel ik waar de tosti’s liggen. De binnenkant van het tosti-ijzer wordt heet en daarom gebruik ik dus de spatel.

Kookwekker > iPhone SE 2020

Voor het instellen van een kookwekker gebruik ik mijn iPhone. Ik zeg bijv. tegen spraakassistent Siri: ‘Zet wekker over drie minuten.’ Na drie minuten gaat er dan een alarm af op mijn mobiel.

In de blog ‘Hoe gebruik ik een iPhone met mijn visuele beperking?’ vertel ik wat ik nog meer met Siri doe.

Afzuiger

Ik gebruik nooit de afzuiger. Deze maakt geluid en zorgt dat ik de geluiden uit de pannen niet meer hoor. Als het niet te koud is, zet ik tijdens het koken de tuindeur open, zodat de kookluchtjes op een natuurlijke manier het huisverlaten.

Basisweetjes

Bij het koken hanteer ik een paar basisweetjes die ik in de loop der jaren heb vergaard.

• Water kookt als je het hoort borrelen of als de deksel van de pan rammelt.
• Aardappels doe ik geschild in de pan en doe er water bij totdat ze onder water staan. Zet ze op de kookplaat en wacht tot het water kookt. Ik zet dan een timer op mijn telefoon voor twintig minuten. Om te checken of ze echt gaar zijn, prik ik met een vork in de aardappels. Valt hij eraf, dan zijn ze gaar.
• De meeste verse groenten kook je ongeveer tien minuten.
• Bij het bakken van krieltjes luister ik goed naar het geluid dat ze maken. Als ze een zacht fluitend geluid maken, zijn ze bijna gaar.
• Stukjes kipfilet bak ik in een wok, zodat de kans niet zo groot is ze tijdens het omroeren uit de pan te gooien. Kipfilet heeft ongeveer 8 minuten nodig om te garen. Om te checken hoe gaar het is, voel ik met mijn roerspatel aan de kip. Als hij zacht aanvoelt, is hij niet gaar. Gare kip voelt steviger aan. Toen ik nog wat zag, kon ik zien dat de kip, als het gaar was, bleker werd.
• Om te zorgen dat stukken vlees niet aanbakken, gebruik ik een brede onbuigzame platte spatel om het regelmatig om te draaien. Ik bak alleen plat vlees, zoals schnitzels en hamburgers. Ik gebruik de spatel om het vlees in de pan te vinden. Om te zien hoeveel vocht er nog in het vlees zit, duw ik met de spatel op het vlees. Als het dan hard sist, weet ik dat er vocht uitkomt. Bij het omkeren van het vlees schuif ik voorzichtig mijn spatel onder het vlees en als ik zeker weet dat het er stevig op ligt, til ik de spatel omhoog en draai de spatel dan om, zodat het vlees, op de andere zijde, terug in de pan valt. Om te weten of het vlees een goede korst heeft, voel ik met de spatel waar het vlees is en breng ik de wijsvinger van mijn andere hand naar de punt van de spatel, die op het vlees rust.
• Rond vlees, zoals gehakballen of slavinken, laat ik altijd door anderen bakken. Doordat ze draaien, is het voor mij lastig te weten welk stuk nu gaar is en welk deel nog even moet bakken. Tegenwoordig bakt mijn vriend al het vlees, maar voorheen bakte mijn moeder regelmatig meerdere stukken vlees voor me, zodat ik die kon invriezen en alleen maar in de pan of magnetron hoefde op te warmen.
• Mie, pasta en rijst hebben soms een verschillende kooktijd. Wij kiezen varianten die ongeveer 10 minuten moeten koken.
• Blikgroenten hoef je alleen op te warmen.
• Wokgerechten, gebakken aardappels of kokende rijst, mie of groenten roer ik om de paar minuten door. Ik voel dan met de spatel over de boden. Als de bodem van de pan glad aanvoelt, gaat het goed, maar als er oneffenheden zijn, bakt mijn eten waarschijnlijk aan en moet ik even extra goed roeren.

In de blog ‘Hoe leg ik uit wat ik als blinde of slechtziende zie?’ lees je wat ik vroeger zag en wat ik nu zie.

Kook handigheidjes

Er zijn een paar dingen waar ik tijdens het koken extra op let.

Stand van de Pannen

Als ik mijn pannen op de kookplaat zet, zorg ik dat de handvatten opzij staan. Zo kan ik ze makkelijk terugvinden en kan ik niet per ongeluk tegen de steel van een pan oplopen.
Pannen met deksels hebben vaak een klein gaatje in het deksel zitten om stoom te laten ontsnappen. Ik draai het deksel zo dat het gaatje zo ver mogelijk van me af is (op 12 uur staat). In het verleden vergat ik dit af en toe en als ik mijn hand uitstak om de deksel eraf te halen of om het handvat te pakken, kwam ik met mijn hand te dicht in de buurt van het gaatje en kreeg ik hete stoom tegen mijn hand.

Spatels

Ik gebruik een onbuigzame, stevige, houten spatel. Ik laat de spatel in de pan liggen en zorg dat de steel van de spatel gelijkloopt met de steel van de pan of op de hoogte zit van het handvat van de pan. Zo kan ik hem altijd snel terugvinden. Ik laat hem in ieder geval niet naar voren (op 6 uur) uitsteken, omdat ik hem dan met mijn lijf uit de pan kan stoten.

Afgieten

Groenten, aardappels, rijst, pasta en mie moet je na het koken afgieten. Ik heb een plastic vergiet met een lange hendel. Afgieten doe ik altijd in/boven de gootsteen, zodat water meteen wegloopt. Vervolgens ligt het aan het soort pan hoe ik het verder doe.

• Als de rand van de pan kleiner dan het vergiet is, zet ik het vergiet ondersteboven op de pan. Ik zorg dat de hendel van het vergiet van mij af is (op 12 uur) en de handvatten van de pan opzij steken. Ik pak de handvatten met mijn vingers beet en met mijn duimen duw ik het vergiet op de pan. Dan draai ik de pan ondersteboven, zodat de vergietsteel naar mij wijst. Alles uit de pan valt dan netjes in het vergiet.
• Als de rand van de pan gelijk of groter is dan het vergiet, zet ik het vergiet in de gootsteen met de steel mijn kant op. De handvatten van de pan houd ik vast met mijn vingers, die ik bovenlangs in de handvatten steek. Ik houd de pan zo dicht mogelijk boven het vergiet, net iets meer mijn kant op dan de middenlijn van de pan en voel met mijn duimen, die door mijn vingerhouding omlaag steken, of ik boven het vergiet zit. Dan kanteel ik de pan van me af, zodat het vocht en de inhoud van de pan in het vergiet valt.

Hulpmiddelen

Er bestaan diverse hulpmiddelen voor blinden en slechtzienden om het koken eenvoudiger te maken. Zelf maak ik gebruik van:

• Bij het koken van eieren maak ik gebruik van een PiepEi. Dit plastic ei gaat in het water bij de eieren en maakt geluid als de eieren specifieke periodes gekookt hebben. Hij heeft drie deuntjes: zacht, medium en hard gekookt.
• Vloeistof afmeten doe ik met glazen en bekers waarbij ik weet hoeveel erin kan. Ook heb ik een maatbeker met een voelbare aanduiding aan de binnenkant.
• Bij het inschenken van heet water gebruik ik soms een vloeistofdetector. Dit is een klein tooltje dat je aan de rand van een beker hangt. Aan de binnenkant van de beker steken metalen pennetjes omlaag. Zodra het water de pennetjes raakt, geeft de detector een piep.

Ongelukjes

Af en toe gebeuren er ongelukjes. Meestal zijn dit snijwondjes van het snijden van groenten. Ik let dan even niet goed op of mijn mesje schiet iets uit. Gelukkig is het nooit ernstig geweest op dat gebied. Een pleister is dan voldoende.
Ook brandwonden komen voor. Toen ik op elektra kookte brandde ik me af en toe aan de kookzones. Wat ook gebeurt zijn spatwondjes van olie, boter of andere vloeistoffen. Zo heb ik een week lang een brandblaar gehad van aardappelpuree die op mijn hand spatte tijdens het koken.
De ergste verwonding was het verbranden van mijn voet. Ik goot een pan met water af in het vergiet in de gootsteen. Ik weet nog steeds niet wat of waar het misging, maar het water kwam niet in de gootsteen terecht, maar liep vanaf het aanrecht op mijn voet. Hiervoor moest de huisarts thuiskomen, omdat ik niet zelfstandig naar de praktijk kon komen en ik geen lift had. Ik heb ruim een week met verband om mijn voet gelopen en moest meerdere keren per dag brandwondenzalf laten smeren. Het lastige was dat ik die periode geen schoen aan kon, omdat het pijn deed.

Wat maak ik niet?

Mijn vriend en ik hebben dus onze taakverdeling. Hij kookt als er stukken vlees moeten worden gebakken. Wokgerechten, kant-en-klaarmaaltijden en ovenschotels verzorg ik. Sowieso als ik mie of rijst moet worden gekook doe ik het.
Daarnaast zijn er een paar dingen waaraan ik me niet (meer) waag. Stampotten bijvoorbeeld. Ik kan gewoon niet stampen zonder de halve keuken onder te smeren. Hetzelfde geldt voor taart bakken. Beslag maken, maakt dat ik achteraf een heleboel schoonmaak werk heb. Een aantal keer heb ik het toch gedaan. Ik ontdekte dat ik het cakebeslag ook in de blender kon doen. Dat was handig, maar van alle bende werd ik niet blij. Om te checken of de cake gaar was, stak ik er een satëprikker in en als die nog vochtig aanvoelde moest de cake nog wat langer in de oven.
Een ander nadeel van taart bakken is dat mensen het alleen willen eten als het er mooi uitziet. Mijn taart zag er altijd verschrikkelijk uit. Hij was lekker, maar als er een andere keus was, kozen zienden vaak voor het alternatief dat op tafel stond. Als al het werk had geresulteerd in iets dat mensen graag aten, had ik misschien vaker gebakken.

Eten laten bezorgen

Ondanks dat mijn vriend ziet, is hij niet gek op koken. Ik ben er zelf ook niet dol op, maar doe het omdat het moet. Zeker eens in de week laten we iets thuisbezorgen via de app Thuisbezorgd. Over het algemeen is dat iets waar we twee dagen van kunnen eten.
We bestelden ook een tijd maaltijden bij een gezonde maaltijdservice: Uitgekookt. Eens in de week werden er voor een paar dagen gezonde maaltijden bezorgd die we in de magnetron of oven konden opwarmen.

Ervaringen van andere blinden en slechtzienden

De visueel beperkten die ik ken, gaan verschillend om met koken. Sommigen koken zelf, anderen koken helemaal niet. Sommigen vinden het leuk, anderen helemaal niet. Sommigen koken alleen met de magnetron en weer anderen bestellen maaltijden via een maaltijdservice. De een is er handiger in dan anderen. Als je alleen bent is koken, zoals ik zelf ook heb ervaren, een grote energie investering voor een maaltijd die je in vijf minuten op hebt. Dus de mensen die alleen zijn, maken sneller iets waar ze meerdere dagen van kunnen eten. Al met al niet heel veel anders dan zienden volgens mij.
Velen hebben leren koken van familie of vrienden of met behulp van Koninklijke Visio of Bartiméus. Maar ook net als ik, door het gewoon te doen en simpel te beginnen. Er staan ook veel tips op internet, zoals op het Visio Kennisportaal.
Er bestaan blinde en slechtziende koks. Een blinde vrouw deed mee aan het tv-programma Master Chef Amerika en in Nederland hebben we sinds kort een zeer slechtziende bakker.

Voor de hobbykok bestaan kookboeken, zoals ‘Koken met Gevoel’ en ‘Bakken met gevoel’ , die speciaal voor de doelgroep zijn gemaakt. Via Passend Lezen zijn ook kookboeken in braille of als audioboek te bestellen. Het boek ‘Gezond eten voor je ogen’ bevat informatie over voedingsstoffen die je ogen ten goede komen. Ik maak zelf geen gebruik van kookboeken.
Diverse hulpmiddelen kunnen gebruikt worden om het koken te vereenvoudigen. Zo bestaan er sprekende maatbekers en weegschalen om hoeveelheden af te wegen, vloeistofdetectors om te zorgen dat je niet met je vingers in een glas hoeft te zitten en labellezers en markeervloeistof om dingen te markeren en herkennen. Met de slimme brillen OrCam MyEye en Envision Glasses kun je teksten op verpakkingen laten voorlezen. Zelf heb ik deze niet en ik ken ook niemand die een dergelijke bril heeft. Apps op de iPhone kunnen ook helpen met het lezen van teksten op verpakkingen, zoals de apps KNFB-reader, Be my eyes en Seeing A I.

Ook nieuwsgierig?

Ben jij ook benieuwd naar hoe ik iets aanpak met mijn visuele beperking? Stuur me een bericht en misschien lees je het antwoord op jouw vraag in de volgende ‘Hoe doe je dat?’.