Tikje Anders

Om de vrijdag blog ik over hoe ik dingen aanpak met mijn visuele beperking. Het betreft zaken die mensen aan mij vragen of juist niet durven vragen. Deze keer: Hoe zit dat met zo’n blindengeleidehond?

Vooroordelen

‘Oh, dat mag hij toch niet doen? Het is een blindengeleidehond!’
‘Ik vind het altijd zo zielig dat blindengeleidehonden niet met andere honden mogen spelen.’
‘Oh, wat zijn die honden toch knap. Zij weten altijd precies waar jullie heen gaan.’
Nou, allemaal onzin! Hieronder vertel ik hoe het allemaal wel zit met blindengeleidehonden.

Vooraf

Op 28 april jl. was het de dag van de geleidehond. Een mooi moment om meer te vertellen over geleidehonden.

In Nederland bestaan meerdere blindengeleidehondenscholen. Namelijk:

• Stichting DCN Geleidehonden;
• Martin Gaus;
• Geleidehondenschool Herman Janssen;
• KNGF Geleidehonden.

Mijn blindengeleidehonden

KNGF Geleidehonden is voor mij de geleidehondenschool. Inmiddels heb ik mijn vierde hond van hen. Mijn voorkeur gaat o.a. naar hen uit vanwege hun lange kennis en ervaring (ze bestaan vanaf 1935), hun zeer goed opgeleide honden en de goede sfeer binnen de organisatie.

Mijn geleidehonden waren:

• Bartele (Bartje): Hij was een zwarte labrador retriever. In 2001 werd hij mijn eerste geleidehond. Het was een rustige stabiele hond: de wereld kon instorten en Bart liep door. In 2009 ging hij met pensioen en is hij geadopteerd door mijn ouders, waar hij in 2012 is overleden.
• Umbar: Hij was een bijna witte labrador retriever met een rode neus. In 2009 nam deze clown het stokje over van Bart. Hij was een heel lieve hond en was zeer baasgericht. In zijn geval zelfs te. Hij kon mijn aandacht niet delen met anderen en is daarom eind 2011 afgekeurd. Hij is geadopteerd door kennissen in Gelderland, waar hij in 2018 is overleden.
• Tobias: Hij is een blonde labrador retriever. Hij trad in 2012 in de voetsporen van Umbar. Zijn werk deed hij altijd heel serieus, maar als hij losliep was hij een lompe boer. In 2019 ging hij met pensioen en is hij geadopteerd door zijn puppypleeggezin in Diemen.
• Tarka: Zij is een zwarte labrador retriever. In februari 2019 werd zij mijn vierde blindengeleidehond. We hebben een moeilijke start gehad. Tarka was een onzekere hond die veel steun nodig had. Haar onzekerheid uitte ze door naar alles wat ze raar vond te blaffen. Dit doet ze nu nog zelden. Ze is van de ‘normaal-politie’: dingen of mensen die zich niet zo gedragen als zou moeten of er niet uitzien als standaard zijn onbetrouwbaar. Inmiddels hebben wij samen onze weg gevonden.

 

In de blog ‘Hoe verliep de (instructie)periode met mijnt tweede blindengeleidehond, Umbar?’ lees je alles over hoe Umbar en ik elkaar leerden kennen, onze gezamenlijke school- en thuisinstructie, hoe het ons gedurende de jaren samen verging en hoe en waarom hij uiteindelijk is afgekeurd.

 

Deze honden hebben ervoor gezorgd dat ik zelfstandig kan leven. Ze hebben allemaal deel uitgemaakt van speciale periodes in mijn leven. Met Bart ging ik voor het eerst alleen met de trein en al snel reisde ik zelfstandig door het hele land. Bart en Umbar maakten dat ik zelfstandig kon gaan wonen. Tobias, Umbar en Bart brachten mij veilig van huis naar mijn studies. Tobias ging mee naar mijn eerste baan en was er toen ik verhuisde en samen ging wonen met mijn partner. Met Tarka en Tobias heb ik gedeeld hoe leuk het is om voor de klas te staan.
Alle vier waren ze er altijd voor me. Mijn geleidehonden maken dat ik kan gaan en staan waar ik wil en wanneer ik wil. Als ik om 5 uur ’s ochtends de deur uit wil, kan dit. Mijn vriend krijg ik dan echt niet zo ver om met mij mee te gaan. Maar wat doen ze nu precies, die blindengeleidehonden? Hieronder lees je het.

Hoe wordt een hond blindengeleidehond

Voordat ik op alles in ga wat mijn honden kunnen, is het goed te weten hoe een hond blindengeleidehond wordt.

Fokgastgezin

KNGF Geleidehonden heeft een eigen fokprogramma voor geleidehonden. Zij fokken met Labrador Retrievers, Golden Retrievers en Duitse Herders en met kruisingen ertussen. Om de foklijnen zuiver te houden, worden regelmatig honden uitgewisseld met buitenlandse geleidehondenscholen. Tarka en haar zusje kwamen als drie maanden oude pup bijvoorbeeld uit Canada. Tika is opgenomen in de KNGF-foklijn en Tarka werd opgeleid tot blindengeleidehond. Heel af en toe wordt er ook een nestje of pup geschonken aan de school. Mijn eerste hond kwam uit zo’n nest.

De vader- en moederhonden wonen bij fokgastgezinnen. De uitgekozen honden komen als het voor de teef het juiste moment is naar de school in Amstelveen voor een gezellig onderonsje. Na ongeveer 63 dagen wordt er thuis bij het fokgastgezin een nestje pups geboren. Een consulent van KNGF Geleidehonden is hierbij aanwezig om te ondersteunen bij de bevalling. De pups krijgen allemaal een naam die begint met dezelfde letter. De broertjes en zusjes van bijvoorbeeld Tobias kregen ook allemaal een naam die begon met een T. De namen moeten om verwarring te voorkomen aan een paar eisen voldoen, zoals:

• Er mag niet al een geleidehond in functie zijn met die naam;
• De naam mag niet op een commando lijken;
• De naam mag geen mensennaam zijn.

De pups blijven bij hun moeder in het fokgastgezin tot ze 7,5 weken oud zijn. Dan gaan ze naar het opleidingsinstituut in Amstelveen waar ze dezelfde dag worden meegegeven aan puppypleeggezinnen.

Puppypleeggezin

Het puppypleeggezin zorgt voor de opvoeding van de pup. Zij socialiseren de pup en maken er een brave huishond van. Zij zorgen dat hij naast de basiscommando’s, zoals zit, af en blijf, extra vaardigheden leert die hem als geleidehond goed van pas komen. De pup gaat mee in de bus, trein en naar de stad, supermarkt en kermis. Zo leert hij dat dit soort dingen normaal zijn en hoe hij zich netjes moet gedragen. Gedurende dit trainingsproces wordt het gezin ondersteund door een consulent van KNGF Geleidehonden. Als de hond ongeveer tussen de 14 en 16 maanden is, brengt het puppypleeggezin de hond naar Amstelveen voor de volgende fase van zijn opleiding.

De opleiding tot geleidehond

De honden wonen met zijn allen in een mooie kennel. De opleiding bestaat uit meerdere fasen. Ze beginnen met een basistraining (BAT), waarin de hond went aan zijn nieuwe omgeving en oude vaardigheden worden getest. Er wordt bekeken of de hond blindengeleidehond wordt voor iemand met een visuele beperking, assistentiehond voor naast de rolstoel, autismegeleidehond voor een kind met autisme of buddyhond voor een (oud-)geüniformeerde met een posttraumatische stressstoornis (PTSS).

 

Onderstaand filmpje is een Hondleiding over het terrein van KNGF Geleidehonden.

 

 

Na de BAT begint het echte werk. De honden gaan elke dag met hun trainer op pad. Er wordt o.a. getraind in Amstelveen en Amsterdam. De opleiding tot een volleerd blindengeleidehond duurt ongeveer 6 tot 8 maanden. Aan het eind van deze periode wordt gekeken bij welke client de hond het beste past. Hierbij wordt o.a. rekening gehouden met werkaanbod en looptempo van baas en hond.

Samen in training

Als er op papier een match is, wordt deze match in de praktijk getest. Je maakt kennis met de hond en gaat samen met de instructeur een stuk in tuig lopen. Als de aspirant-baas en de trainer tevreden zijn, wordt een instructieperiode gepland. Deze kan zowel thuis als op de school plaatsvinden. Mijn voorkeur heeft het om naar de school te gaan. Je zit dan voor een vervangende hond een midweek intern op school. Het voordeel is dat je los bent van de dagelijkse beslommeringen. Je hoeft even niets anders dan het opbouwen van een band met je hond. Thuis heb ik toch altijd weer afleiding, zoals het huishouden en bezoek. Ook vind ik het fijn de ervaring te delen. Je zit niet alleen in Amstelveen, maar met een groepje cliënten die hetzelfde meemaken. Bij de match met een eerste blindengeleidehond is de trainingsperiode op school iets langer, namelijk twee midweken.

Je krijgt je eigen hotelkamer met badkamer en een schuifdeur naar de tuin. Als je daar behoefte aan hebt, kun je je dus terugtrekken. De verblijfperiode staat volledig in het teken van het (leren) lopen met je geleidehond, een band opbouwen met je hond en vertrouwen krijgen in de hond. Het zijn lange trainingsdagen. Na de midweek intern, volgen een paar dagen thuistraining.

 

Wat kan de geleidehond allemaal?

Tijdens de opleiding heeft Tarka van alles geleerd.

Samen veilig van A naar B

Ik moet zelf weten hoe ik ergens kom en mijn geleidehond zorgt dat we daar veilig aankomen. Het is dan ook een criterium om een hond te krijgen dat je zelfstandig routes kunt lopen. Door middel van geleidehondencommando’s stuur ik Tarka de juiste kant op. Voorbeelden van commando’s zijn: links, rechts en over. Als er een auto op de stoep staat of er ligt een stapel vuilniszakken, leidt zij mij hier omheen. Als we daarvoor van de stoep af moeten, stopt ze bij de stoeprand en volgt de stoep totdat we er weer veilig op kunnen.

In de blog ‘Hoe loop ik een route met mijn visuele beperking?’ lees je hoe ik zowel met taststok als met een blindengeleidehond zelfstandig routes loop en wat het verschil is tussen de twee.

Twee meter hoog, een meter breed

Een geleidehond loopt altijd links van de baas. De hond wordt geleerd dat hij een meter naar rechts breed is en twee meter hoog. De meter in de breedte is om de hond te leren om obstakels heen te lopen en de twee meter in de hoogte zijn om de hond te leren ook omhoog te kijken. Niet alle gevaren zijn namelijk op de grond. De hond ontwijkt dan bijvoorbeeld overhangende boomtakken en verkeersborden.

Objecten zoeken

De geleidehond kan bepaalde objecten in de openbare ruimte op verzoek aanwijzen, zodat je zelfstandig de weg kan vinden. De hond kan o.a. de volgende objecten vinden:

• Zebrapad > Om veilig over te steken.
• Paal > Bijvoorbeeld een verkeerslicht.
• Ov-poortje > De hond brengt de baas als het kan naar de breedste poort.
• Zitplaats > Op station of in het ov.
• Balie > Handig in winkels of bij loketten.
• Trap > In openbare gebouwen of stations. KNGF Geleidehonden leert haar honden niet om de roltrap te gebruiken, omdat dit gevaarlijk is voor de hond. Een roltrap bestaat uit bewegende delen waarin haren of nagels van de hond kunnen vast komen te zitten. Als er alleen een roltrap is en geen gewone trap moet ik met de lift.
• Deur > Om een stationsingang of winkeldeur te vinden.
• Brievenbus > Voor het verzenden van post.

Voorwaarde voor het vinden is dat het object in kwestie in het zicht van de hond moet zijn.

Intelligente ongehoorzaamheid

Een van de moeilijkste dingen die de geleidehond in opleiding leert, is af en toe niet naar zijn baas te luisteren. Het betreft momenten waarop de baas iets wil dat onveilig is. Denk aan een opgebroken straat of de verkeerde kant op lopen op het perron, waarbij je het gevaar loopt in een gat te vallen. De hond wordt getraind om een gehoorzame hond te zijn, maar in dit geval moet hij intelligent ongehoorzaam zijn. Hij moet de baas wegsturen van het gevaar en een alternatieve route vinden.

Ongehoorzaamheid mag alleen in dit soort situaties. Ondanks dat een blindengeleidehond een zeer goed getrainde hond is, is het geen robot. Ook een blindengeleidehond kan stout zijn of afgeleid raken door dingen op straat.

Nazorg

Als je klaar bent met de training, is het contact met de school niet klaar. Zij blijven 24/7 beschikbaar voor vragen en helpen bij problemen. Bovendien is er regelmatig een nazorgbezoek, waarbij wordt gekeken hoe het met de hond en jou gaat en word je geattendeerd op zaken die eventueel aandacht nodig hebben. Tijdens een nazorg wordt niet alleen gepraat, maar ga je ook een stuk met de hond lopen en kijkt de trainer of het allemaal nog goed gaat. Het kan zijn dat jij slordig bent geworden in het recht oversteken of dat de hond, zonder dat jij het merkt, vaak afgeleid is tijdens het werk. Na de wandeling worden eventuele aandachtspunten besproken. Het welzijn van de hond staat voor KNGF Geleidehonden altijd voorop.

Er is o.a. nazorg:

• 4 weken na plaatsing van de hond;
• Na 3 maanden;
• Na een halfjaar;
• Dan elk jaar.

Wat doe ik voor Tarka?

Een blindengeleidehond heb je in bruikleen van de geleidehondenschool. Tijdens de nazorg kijken ze hoe het met de hond gaat. Tobias en Tarka zijn bijvoorbeeld te dik geweest en de trainer wees me hierop. Een te dikke hond heeft, net als een te dik mens, grotere risico’s op gezondheidsklachten.

Als baas ben je verplicht de hond hoogwaardig voer te geven, regelmatig uit te laten (en dan ook los, zodat hij kan spelen met andere honden) en medisch gezien goed voor de hond te zorgen. Tevens is het verplicht een dierenzorgverzekering af te sluiten voor de geleidehond.

Als je zorgverzekeraar de geleidehond heeft goedgekeurd krijg je meestal een kwartaaltoelage om voor de onderhoudskosten van de geleidehond te zorgen. Hiermee kun je de zorgverzekering, medische kosten en voeding voor de hond regelen. Dit bedrag is voor de basisbehoeften. Als de hond meer zorg nodig heeft, zijn de kosten voor de geleidehondenbaas. Bovendien valt de vergoeding onder het eigenrisico, dit betekent dat ik de eerste vergoeding nooit gestort krijg. Als geleidehondenbaas ben je dus elk jaar binnen een paar maanden door je eigenrisico voor de zorgverzekering heen.
Alle meerkosten die je maakt, kun je eventueel opgeven bij je belastingaangifte; de geleidehond is immers een hulpmiddel.

Pensioen en afscheid

Het werk van een geleidehond is zwaar en hij heeft veel verantwoordelijkheid. Vanaf het achtste levensjaar van de hond komt er twee keer per jaar nazorgbezoek om te monitoren of de hond het werk nog aankan. Een oudere hond kan moeite krijgen met lopen of zijn ogen kunnen achteruitgaan. Als blijkt dat de hond het moeilijk krijgt, wordt de baas in overleg op de wachtlijst gezet voor een nieuwe geleidehond. De hond gaat uiterlijk op zijn 10e jaar met pensioen. KNGF Geleidehonden probeert het zo te regelen dat het pensioen van de ene hond aansluit op de start met de nieuwe hond.

Voor de gepensioneerde hond zijn verschillende opties:

• De baas houdt de hond als huishond, naast de nieuwe blindengeleidehond. Dit moet echter kunnen. Bij mij was dat niet mogelijk. Ik studeerde en later werkte ik en Bart, Umbar en Tobias waren niet gewend een hele dag alleen thuis te blijven.
• De baas zoekt zelf een gouden mandje voor de hond bij familie of kennissen. Het voordeel is dat je de hond dan regelmatig ziet. Bart is geadopteerd door mijn ouders. Dit vond ik heel fijn en het maakte het afscheid minder zwaar. Met Umbar had ik veel meer moeite, omdat hij naar kennissen aan de andere kant van het land verhuisde en ik hen niet regelmatig zag. Mijn ouders konden hem niet adopteren, omdat zij Bart nog hadden.
• De hond gaat terug naar zijn puppypleeggezin. Als je de hond zes maanden hebt, mag je contact hebben met het pleeggezin. Het puppypleeggezin van Tobias en ik hebben elkaar meerdere keren ontmoet en hielden contact via social media en e-mail. Zij gaven toen het pensioen er aankwam aan open te staan voor het overnemen van Tobias. Ik was hier erg blij mee, omdat mijn ouders al hadden aangegeven dat het bij hen nu niet uitkwam
• Voor honden waarbij bovenstaande opties afvallen, heeft KNGF Geleidehonden een wachtlijst voor mensen die een senior hond een mooi thuis willen geven.

Als de hond geen blindengeleidehond meer is, stopt de bruikleenovereenkomst en wordt hij geadopteerd door de (nieuwe) baas.

Een paar misverstanden

Een aantal misverstanden over geleidehonden komen steeds terug. Hieronder degene die ik het meest tegenkom.

Stelling 1: Alleen blinden hebben iets aan een blindengeleidehond.

Klopt niet. Ook zeer slechtzienden kunnen een geleidehond krijgen mits ze aan de juiste criteria voldoen. Bij mijn eerste drie honden zag ik nog wat en de geleidehond vulde dit heel goed aan.

In de blog ‘Hoe leg ik uit wat ik als blinde of slechtziende zie?’ lees je wat ik toen zag en wat nu.

Stelling 2: Geleidehonden mogen nooit geaaid worden.

Ze mogen inderdaad niet worden geaaid als ze hun tuig aan hebben, maar zonder tuig zijn ze een gewone net opgevoede huishond. Wil je de hond aaien? Vraag het dan aan de baas. Dit geldt ook voor niet-geleidehonden. De ene hond vindt het nu eenmaal leuker om geaaid te worden dan de andere. Tarka vindt het bijvoorbeeld niet prettig als je haar over haar kop aait en Umbar hield altijd afstand bij kinderen.

Stelling 3: Geleidehonden zijn zielig; ze moeten altijd werken.

De geleidehond werkt alleen tijdens de route die de baas aflegt van A naar B. Thuis en op locatie gaat het tuig af. KNGF Geleidehonden werkt met hondenrassen die het leuk vinden om iets voor hun baas te doen. Mijn honden kwispelen altijd tijdens het werk. Zij zouden dit niet doen als ze het werk niet prettig vonden. Bovendien mogen zij altijd met hun baas mee. Dat mag niet elke huishond.

Stelling 4: Geleidehonden mogen niet spelen met andere honden.

Als de hond in tuig is, mag hij inderdaad niet met andere honden spelen of contact maken. Houd je hond bij je als je iemand met een geleidehond voorbij ziet komen, zodat de geleidehond geconcentreerd kan blijven op zijn belangrijke baan. In het park mag de geleidehond als hij los is wel spelen. Dit heeft zelfs de voorkeur. Wij mensen ga na het werk ook naar de sportschool of de kroeg om te ontladen. Dit is ook belangrijk voor de geleidehond.

Er bestaan nog veel meer misverstanden over geleidehonden. In het artikel ‘Feiten en fabels over geleidehonden’ op de site van KNGF Geleidehonden lees je er nog een paar.

Zelf ervaren hoe het is om met een geleidehond te lopen?

Er gaat niets boven iets zelf ervaren. KNGF Geleidehonden heeft hiervoor de geleidehondenbeleving ontwikkeld. Hierbij loop je op een loopband met een virtual realitybril door het centrum van Amsterdam. Op je reis wordt je begeleid door blindengeleidehond Nova.

Mensen met een visuele beperking die denken dat een geleidehond iets voor hen is, kunnen zich tevens aanmelden voor een van de informatiemiddagen van KNGF Geleidehonden.

Hoe zit het met de kosten van een blindengeleidehond?

Een blindengeleidehond kost KNGF Geleidehonden tot aan zijn pensioen ongeveer € 40.000,-. Na je aanmelding, doet de geleidehondenschool een aanvraag bij je zorgverzekering. Als deze het ‘hulpmiddel’ goedkeurt, krijgt de school een vergoeding voor de geleidehond, maar deze vergoeding is bij lange na niet kostendekkend. Dat is de reden dat KNGF Geleidehonden reclame maakt om donateurs te werven. Ze betalen de overige kosten o.a. uit donaties, nalatenschappen en sponsoracties. Met Sponsor Een Pup doneer je maandelijks een klein bedrag en volg je het leven van een KNGF-pup tijdens zijn eerste levensjaren. Ook met kleine acties, zoals het inzamelen van plastic doppen, kun je al bijdragen aan het mooie werk van KNGF Geleidehonden.

Op de site van KNGF Geleidehonden lees je meer over al hun geleidehonden en manieren om de stichting te steunen.

Ervaringen van andere blinden en slechtzienden

Mij wordt wel eens gevraagd: ‘Mijn blinde buurman loopt niet met een hond, dit zou voor hem ook wel wat zijn. Denkt u ook niet?’ Ik leg dan uit dat het hebben van een geleidehond een keuze is. Je moet van honden houden en het is en blijft een dier waar je rekening mee moet houden als je op vakantie gaat, ziek bent of het dier kan zelf ziek worden. Niet al mijn blinde en zeer slechtziende vrienden hebben een geleidehond, omdat ze bijvoorbeeld liever de taststok gebruiken of geen zin hebben in de regen de hond uit te moeten laten. Het is net als bij ziende mensen: de ene rijdt liever in een Peugeot, de tweede liever in een Mazda en een derde gaat op de motor. Het is niet alleen een persoonlijke keus of je een geleidehond wilt, maar ook van welke school dat dan is.

Ook nieuwsgierig?

Ben jij ook benieuwd naar hoe ik iets aanpak met mijn visuele beperking? Stuur me een bericht en misschien lees je het antwoord op jouw vraag in de volgende ‘Hoe doe je dat?’.