Tikje Anders

Van kinds af aan ben ik al geboeid door het heelal. De sterren, planeten de zon en alles eromheen. Ik vind het erg jammer dat ik ze niet zelf kan zien en het moet doen met verhalen van anderen. Misschien dat ik daarom zo graag sciencefiction boeken lees. Begin 2022 hoorde ik dat sterrenwacht Sonnenborgh in Utrecht, de oudste sterrenwacht van Nederland, elke laatste zondag van de maand een speciale rondleiding organiseert voor blinden en slechtzienden, waarbij je sterren kijkt met je handen en oren. Dat wilde ik wel eens meemaken en op zondag 30 april 2023 ging ik er met een paar andere visueel beperkten heen. Hieronder lees je mijn impressie van de rondleiding.

In mijn blogpost ‘Hoe ervaar ik een museumbezoek met mijn visuele beperking?’ lees je wat ik heb aan een museumbezoek en wat een museum voor mij toegankelijk maakt.

Aankomst

Mijn vriend en ik zijn iets te vroeg. We komen binnen in een galmende hal, waar we hartelijk worden verwelkomd door diverse medewerkers van de sterrenwacht. We krijgen een naamsticker en rekenen alvast ons bezoek af. Begeleiders mogen blijkbaar gratis mee naar binnen en de deelnamekosten voor mensen met een visuele beperking bedragen €9,50. Terwijl wij wachten op de rest van ons gezelschap, krijgen we iets te drinken. Er ligt een brailleplattegrond van het complex. Het voordeel van zo vroeg zijn, is dat ik alle tijd heb deze te bekijken.
Er zijn uiteindelijk zes deelnemers, die vrijwel allemaal een eigen begeleider mee hebben. Twee deelnemers en ik hebben samen geboekt en de anderen ken ik niet.

Minicollege

Om 11.15 uur begint de rondleiding. Onze twee rondleiders stellen zich kort voor en we vertrekken naar de collegezaal voor het eerste deel van de rondleiding. We krijgen een kort college over het heelal en ons zonnestelsel. Voor de begeleiders en slechtzienden wordt deze vergezeld door een PowerPoint-presentatie. Alle visueel beperkten krijgen een houten plateau voor zich met daarin en -op voelbare, uitneembare attributen. Elk onderdeel is voorzien van een braillecijfer. Tijdens de presentatie, zegt de gids welk nummer attribuut we nu voor ons moeten nemen. We beginnen met een afbeelding van de zon, waarop je de zonnevlekken voelt. De zonnevlekken zijn de koudere plekken op de zon. Kouder, is relatief. Daar is het 4000 graden en de rest van de zon is 6000 graden.
Daarna zijn de planeten aan de beurt. Er is een schaalmodel van de planeten in ons zonnestelsel in verhouding tot elkaar: Mercurius, Venus, Aarde, Mars, Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunes. Ze zijn voelbaar gemaakt door middel van balletjes die vastgemaakt zijn aan een plank. Je voelt duidelijk het verschil in grootte tussen de planeten. Ik was vergeten dat het verschil tussen de aarde en Jupiter, de grootste planeet, zo groot is. Achteraf heb ik het verschil opgezocht: De aarde en Jupiter hebben respectievelijk een diameter van 12.756 km en 142.984 km.

De ring om Saturnus is ook voelbaar gemaakt. De gids vertelt het een en ander over de planeten, zoals dat Mars net als de aarde een noord- en een zuidpool heeft.
Er zijn verder voelbare plaatjes van het oppervlak van Mars, waaronder een van een inslagkrater, voelbare afbeeldingen van ons melkwegstelsel en een paar voelbare sterrenbeelden (o.a. Orion).
Veel informatie heb ik al eerder gehoord, maar het is interessant het weer te horen en mijn geheugen op te frissen. Voor mij zijn de afbeeldingen en de schaalmodellen het meest boeiend. Dat zijn dingen waarvan je je niet goed een voorstelling kunt maken als je niets ziet.

Zonnetelescoop

Na het minicollege wordt de groep opgedeeld in twee groepen. Ons gezelschap blijft samen. Wij bezoeken als eerste een torentje met een grote telescoop. Om hier te komen, lopen we door heel wat gangetjes, over diverse drempels en een steile trap op. Geleidehonden zijn hier welkom, maar ik ben toch blij dat ik Tarka vandaag thuis heb gelaten. Het was een gedoe geweest om haar deze trap weer af te krijgen.

De toren heeft een glazen koepel die kan draaien. We krijgen een doorsnee van een telescoop te voelen. Het is lang geleden dat ik zoiets in handen had en het is fijn mijn herinnering weer op te frissen. De gids vertelt over de telescoop die er staat en we mogen deze bevoelen. Hij is aardig dik en ongeveer een meter lang. Het is een speciale zonnetelescoop, waarin een filter zit die maakt dat je er, ondanks het felle zonlicht, gewoon doorheen kunt kijken, zonder gevaar voor je ogen. De telescoop draait mee met de zon. De begeleiders mogen door de telescoop naar de zon kijken. Het is helder weer en ze kunnen de zonnevlekken en gaswolken aan de rand van het zonneoppervlak zien.

Radiotelescoop

In de tuin staat een radiotelescoop, die eruitziet als een schotelantenne. Een radiotelescoop is een radioantenne en ontvanginstallatie speciaal voor het waarnemen van radiosignalen met een golflengte tussen enkele meters en 1 cm, afkomstig van astronomische objecten.
Met deze radiotelescoop wordt zonnestraling opgevangen en omgezet ingeluid. Dit is een hoge pieptoon, die varieert afhankelijk van  de straling die hij opvangt.
De gids vertelt wat het verschil is tussen de Hubble ruimtetelescoop en de huidige James Webb-telescoop. De Hubble doet voornamelijk onderzoek in het ultraviolet, zichtbaar licht en een klein gedeelte van het infraroodspectrum. De James Webb doet onderzoek in het infraroodgebied van het elektromagnetisch spectrum. Infrarood is onzichtbaar voor het menselijk oog. Astronomen gebruiken het infrarode spectrum om door stof, waar zichtbaar licht
niet doorheen komt, heen te kijken.

De bibliotheek

We lopen verder naar de bibliotheek, waar we geluiden horen van het heelal, die zijn verzameld door ruimtetelescopen als de Hubble. De data, zoals lichtbronnen als infrarood en röntgenstraling, die de Hubble verzamelt, worden omgezet in afbeeldingen van de ruimte. Je kunt ze ook omzetten in geluiden. Zo nemen wij het heelal waar met onze oren. De gids laat o.a. een zwart gat horen.
Onze gids laat ons vervolgens, aan de hand van een koord met kralen, de afstanden tussen de planeten voelen. De afstanden worden steeds groter.
Dan is het tijd voor een uitleg over de draaiing van de aarde om de zon en de draaiing van de maan om de aarde. Voor iedereen liggen beweegbare modellen klaar, waarmee je dit kunt voelen. Ik wist natuurlijk dat de aarde om haar as draait, maar was vergeten welke kant dat op is. Blijkbaar draait de aarde tegen de klok in. De gids vertelt over zon- en maansverduisteringen en over diverse maanstanden. Ik vraag of de zon zelf ook draait en dit blijkt het geval. De rotatie aan de evenaar van de zon is ongeveer 25 dagen.

Afsluiting

Helaas is dit alweer bijna het einde van de rondleiding. Onderweg terug naar de ingang maken we een tussenstop bij een 115 kilo zware meteoriet, die ooit in Argentinië gevonden is bij een kraterveld dat bekend staat als Campo del Cielo. Er zit een magneet aan vast, zodat je kunt voelen dat er metaal (ijzer en nikkel) in zit.
Na het ophalen van onze jassen, lopen we het zonlicht weer in. Ook dit is vandaag goed voelbaar.

<H3> Conclusie
Ik vond de rondleiding enorm interessant. Vooral de voelbare modellen en afbeeldingen vond ik geweldig. Mijn beeld van ons zonnestelsel is weer een beetje accurater. Omdat de rondleiding maar 1,5 uur duurde, konden we helaas niet de diepte in. Ik had bijv. graag meer gehoord over de planeten en hun uiterlijk en had ook meer geluiden willen horen vanuit het heelal. Hoewel ik het te kort vond, raad ik dit uitstapje zeker aan iedereen aan die, net als ik, meer wil leren over het heelal.

Meer weten?

De rondleiding ‘Sterrenkijken met handen en oren’ vindt elke laatste zondag van de maand plaats bij Sterrenwacht Sonnenborgh in Utrecht en is van 11.15 tot 12.45 uur. Je moet je vooraf aanmelden. Wil je meer weten over deze sterrenwacht of wil je deelnemen aan de rondleiding? Klik dan hier om naar hun website te gaan.
Bibliotheekservice Passend Lezen heeft reliëfkaarten van het heelal. Wie zich extra goed wil voorbereiden op het bezoek, raad ik aan deze te bestellen. Ze hebben o.a. reliëfkaarten van onze maan, Mars, de sterrenbeelden en de zon en de planeten daaromheen. Ook kun je de luisterspecial uit 2021 over Mars bij hen bestellen. Klik hier om naar hun website te gaan.

Nooit meer een Tikje Anders blog missen?

Blijf per e-mail op de hoogte van nieuwe Tikje Anders blogs. Vul je e-mailadres in in het invoerveld onderaan deze pagina en druk op de knop ‘Abonneren’. Of kijk hier voor meer info.
Volg Tikje Anders ook via Twitter, Facebook en Instagram.