Tikje Anders

Om de vrijdag blog ik over hoe ik dingen aanpak met mijn visuele beperking. Het betreft zaken die mensen aan mij vragen of juist niet durven vragen. Deze keer: Hoe ervaar ik een museumbezoek met mijn visuele beperking?

Vooroordelen

‘Jij hebt niets aan een museum, omdat alles achter glas zit.’
‘Schilderijen kun je niet betasten, dus heb je daar niets aan.’
Nou, je hebt het mis! Ook met een visuele beperking is het interessant om musea te bezoeken.

Vooraf

Onlangs ontving ik onderstaande lezersvraag:

Hallo Debby,
Met veel interesse lees ik je blog. Wat leuk om je positieve verhalen te lezen en je grappige anekdotes te horen. Ik heb al veel bijgeleerd, want in m’n vriendenkring heb ik geen slechtzienden, dus moeilijk om vrijuit vragen te stellen over zo’n onderwerp.
Zelf werk ik in een museum. Laatst deden we een rondleiding voor slechtzienden. Dat viel goed mee, het was blijkbaar erg interessant. Nu willen we graag ook zo’n rondleiding voorbereiden in onze vaste tentoonstelling. Alle tips bij de voorbereiding zijn welkom. Vandaar m’n vraag aan jou: bezoek je vaak musea? Wat verloopt daar makkelijk, wat zou je liever anders zien? Misschien een blogpostje waard. Ik ben alvast heel benieuwd naar je praktische bevindingen. Ook zou ik graag een creatieve workshop aanbieden na het museumbezoek. Heb je daarvoor tips? Ben je zelf soms creatief bezig, of liggen je interesses elders? Groet uit België

Dit onderwerp leek me zeker een blogpost waard. Toen ik op de basisschool zat, hadden we museumles, waarbij we musea in Amsterdam bezochten en een rondleiding kregen. Ik vond al die schilderijen oersaai. Ik kon ze amper zien en de rondleiders boeide mij niet met hun verhalen. Tegen de tijd dat ik volwassen was, had ik een ander beeld van musea. Ze bestaan niet allemaal uit duffe schilderijen en langdradige rondleiders. Door mijn hbo-opleiding tot docent geschiedenis kreeg ik steeds meer waardering voor musea. Ik vind nog steeds het ene museum interessanter dan het andere, maar dat is denk ik voor iedereen zo. Een museum met een interessant onderwerp kan toch oninteressant voor mij zijn, doordat zij niets doen aan toegankelijkheid voor blinden en slechtzienden.
Hieronder lees je het antwoord op de vraag: Hoe ervaar ik een museumbezoek met mijn visuele beperking?

Alles achter glas

In sommige musea staat alles, vanwege de kwetsbaarheid en veiligheid, achter glas. Ik heb daar niets aan. Ik zie niet wat erin de vitrine staat. Ook het bordje met informatie kan ik niet lezen.
Vroeger, toen ik een klein beetje zag, kon ik in een vitrine net de vorm van een vaas onderscheiden. De details, zoals afbeeldingen en stijl gingen aan mij voorbij. Om iets te zien, was het voor mij belangrijk dat het object helder verlicht was en dat het op een contrasterende achtergrond stond. Na vaas nummer tien met mijn neus tegen het glas gedrukt te hebben bekeken, was ik er meestal klaar mee.

Gidsen en audio

Veel musea bieden audiotours aan, waarin wordt verteld over de museumstukken. In Japan bezocht ik met mijn partner het Hiroshima Peace Memorial Museum. Het was binnen gigantisch druk en vrijwel alles zat achter glas. Mijn vriend regelde een Engelstalige audiotour voor me en zette me in een rustig hoekje op een bankje. Ik kreeg een kastje met nummertoetsen en een koptelefoon. Vanaf mijn bankje nam ik een voor een de museumstukken en bijbehorende verhalen tot me. Ondanks dat ik daar stil zat, leerde ik veel over de tijd van de atoombom. Toen ik alle stukken en verhalen had gehoord, deden we een rondje door het museum, op zoek naar de paar museumstukken die ik kon aanraken.
Ik kan niet in mijn eentje naar een museum en daar een audiotour doen, omdat ik verdwaal en de museumstukken niet kan vinden. Daarnaast vind ik het gezelliger om samen te gaan en mee te doen met een rondleiding, waarbij een gids interessante verhalen vertelt. Twin-Travel, De Oogvereniging en Stichting KUBES organiseren regelmatig museumbezoeken voor mensen met een visuele beperking. Zij zorgen dat je dingen aan mag raken of dat er anders een goede verteller is die de objecten omschrijft.
Steeds meer musea nemen een rondleiding voor visueel beperkten op in hun aanbod. Zo ontwikkelde Museum Boijmans Van Beuningen Ongezien Boijmans, waarbij een aantal wereldberoemde kunstwerken uit de vaste collectie werd verrijkt met andere zintuigen. Denk hierbij aan het vertellen van verhalen, het voelen van tactiele tekeningen en materialen, luisteren naar muziek en ruiken van geuren.
Ik houd van stadswandelingen met een gids, omdat ik daardoor dingen over een stad leer die ik niet wist. Tijdens zo een stadswandeling stopt de gids bij bijzondere objecten in het straatbeeld, zoals gevelstenen en standbeelden. Omdat ik niet zie, loop ik hier normaalgesproken voorbij. Onlangs deed ik geen wandeling, maar een rondvaart met een watertaxi in Hoorn. De schipper vertelde hierbij over wat er te zien was en over de bijbehorende geschiedenis van Hoorn. Ook deze keer merkte ik hoeveel dingen ik door mijn beperking zo voorbijloop, zonder te weten dat ze er zijn.
Ook thuis kun je van kunst genieten. Diverse musea hebben podcasts, waarin museumobjecten worden besproken. Zo volg ik o.a. podcasts van het Rijksmuseum in Amsterdam.

Aanraken

De beste manier om ergens een beeld van te krijgen, is meestal aanraken. Helaas zitten sommige dingen niet alleen voor veiligheid achter glas, maar ook voor bescherming. Vooral historische voorwerpen, die al broos zijn door ouderdom, kunnen door aanraking beschadigen. Om toch te zorgen dat je dingen kunt aanraken, maken sommige musea replica’s van het origineel. Zo was er jaren geleden in De Amsterdam Expo een tentoonstelling over de Egyptische farao Toetanchamon, waarbij een aantal grafkamers was nagebouwd. Ik ben naar een speciale rondleiding voor visueel beperkten geweest. Een gids vertelde over wat er te zien was en we mochten dingen aanraken, zoals een replica van het beroemde masker.
Wat ik fijn vind, zijn maquettes of reliëfafbeeldingen. Sommige objecten zijn te groot om te voelen. Een schaalmodel is een mooie manier om het object toch in je op te nemen. Hetzelfde geldt voor plattegronden en afbeeldingen.
Als er geen mogelijkheid voor een gids of audiotour is, laat ik de persoon waarmee ik ben de objecten omschrijven en de bordjes voorlezen. Soms mag ik, als ik het bij de balie vraag, toch dingen aanraken. Zo was ik met een medegeschiedenisstudente in een museum in Rome, waarin veel beelden stonden. Zij vertelde over wat er te zien was, toen er een medewerker van het museum naar ons toekwam om te zeggen dat ik de beelden mocht aanraken. Hetzelfde gebeurde in een museum in Olympia, waar bij binnenkomst werd gezegd dat ik over het koord mocht stappen om de beelden te voelen. Beelden van mensen of goden zijn een mooie manier om te weten hoe ze eruitzagen.
Wanneer mensen zien dat je blind bent, mag je meestal dingen aanraken als je daarom vraagt. Als dat onmogelijk is, zorg ik dat ik op een andere manier kennismaak met de locatie. Ik kan bijvoorbeeld een gebouw aanraken, maar ik kom niet hoger dan een halve meter boven mijn hoofd. Alles daarboven krijg ik niet mee. Bij een uitstapje met mijn vrind legt hij uit hoe iets eruitziet en tekent hij hierbij dingen op mijn hand met zijn vinger. In museumwinkels zoek ik naar schaalmodellen, om te voelen hoe grote objecten en gebouwen eruitzien. Zo hebben wij hier een schaalmodel van een torii (shintopoort) die op het Japanse, heilige eiland Miyajima staat. Ook heb ik beelden van Egyptische goden en het beroemde masker van Toetanchamon.

 

In de blogpost ‘Hoe ervaar ik een vakantie met mijn visuele beperking?’ lees je over wat ik meekrijg van vakantie. Het gaat over zon- en wintersportvakanties en over excursievakanties.

 

Zelf ervaren

Wat aanraken betreft, zijn doe-musea voor mij ideaal. Daar mag je veel aanraken en zelf ervaren. Zo was ik ooit in ruimtevaart museum Space Expo in Noordwijk, waar ze raketten hebben nagebouwd. Zo kon je o.a. ervaren hoe astronauten liggend / zittend de ruimte in gaan.
Het Tropenmuseum in Amsterdam vind ik ook een fijn museum. Zij werken veel met geluiden en geuren. Zo was er een zitkuil met kussens, waarin je naar verhalen kon luisteren. Bij veel exposities kun je ook dingen aanraken.
Het laatste museum dat ik bezocht, was Huis Bonck, een zeventiende-eeuws koopmanshuis in Hoorn. Samen met andere visueel beperkten kreeg ik een rondleiding en werd getrakteerd op verhalen over de geschiedenis van het huis. We mochten alles aanraken en op de meubels zitten, waardoor we een uitstekend beeld van de woning kregen.
Openluchtmusea, zoals het Archeon in Alphen aan den Rijn, zorgen ook dat je dingen zelf kunt ervaren. Zo kreeg ik ooit tijdens een rondleiding middeleeuwse kleding aan en kregen we workshops pottenbakken en broodbakken. In het park hebben ze gebouwen uit de prehistorie, Romeinse tijd en middeleeuwen nagebouwd. Tijdens de rondleiding konden we de gebouwen en hutten van binnen en buiten betasten en mochten we alle meubels en objecten aanraken. De medewerkers van het park liepen allemaal in kostuum. Onze rondleider was een middeleeuwse chirurgijn en liet ons kennismaken met geurige, heilzame planten. We kregen ook een rondleiding van iemand in Romeins soldatenuniform. We mochten hem aanraken om zijn kleding te voelen. Dit voelde voor mij ongemakkelijk. Ik wilde niet per ongeluk lichaamsdelen aanraken die niet aangeraakt horen te worden door vreemden. Beelden of losse objecten zijn wat dat betreft veel fijner om aan te raken.

In de blogpost ‘Het paspopincident’ lees je over een gênant moment, waarop ik dingen betaste waar ik mijn handen beter vanaf had kunnen houden.

Online toegankelijkheid

Volgens mij worden de websites van musea steeds toegankelijker. Het grootste probleem zit hem in afbeeldingen die niet beschreven worden met een alt-tag. Ook bewegende elementen op een pagina zijn irritant. Ik was laatst op de site van een museum, dat een speciale rondleiding voor blinden en slechtzienden organiseert. Tijdens het lezen, flitste er aldoor over het beeld een boodschap over een andere expositie. Mijn screenreader bleef die melding herhalen.

In de blogposts ‘Hoe gebruik ik een computer met mijn visuele beperking?’ en ‘Hoe gebruik ik een iPhone met mijn visuele beperking?’ lees je hoe ik kan mee doen in de digitale wereld en welke hindernissen ik daarbij ondervind.

 

Offline toegankelijkheid

Voor mij is een audiotour of een goede gids essentieel. Toen ik nog iets zag, vond ik heldere verlichting belangrijk. Hoe feller het licht hoe beter ik het kon zien. Ik vind het niet belangrijk zelf mijn weg te kunnen vinden in een museum. Looppaden moeten breed genoeg zijn om samen met iemand of met mijn blindengeleidehond doorheen te lopen.

Ervaringen van andere blinden en slechtzienden

Niet elke blinde of slechtziende houdt van musea. Voor die dat wel doen, gelden ongeveer dezelfde dingen als voor mij. Voor slechtzienden is vooral contrast en licht van belang. Al is dat laatste lastig, omdat de ene juist veel licht nodig heeft en een ander weinig.
Diverse organisaties geven tips over het toegankelijk maken van musea. Voorbeelden zijn:

• Stichting KUBES
• Musea Oren en ogen tekort (voorheen Museum4all)
• Museum Open U: Een toolkit voor een toegankelijk museum

Ook nieuwsgierig?

Ben jij ook benieuwd naar hoe ik iets aanpak met mijn visuele beperking? Stuur me een bericht en misschien lees je het antwoord op jouw vraag in de volgende ‘Hoe doe je dat?’.

Nooit meer een Tikje Anders blog missen?

Blijf per e-mail op de hoogte van nieuwe Tikje Anders blogs. Vul je e-mailadres in in het invoerveld onderaan deze pagina en druk op de knop ‘Abonneren’. Of kijk hier voor meer info.
Volg Tikje Anders ook via Facebook en Instagram.