Tikje Anders

In februari 2024 organiseerde Stichting Geluid in Zicht, in samenwerking met ProDemos, twee rondleidingen voor blinden en slechtzienden door de huidige Tweede Kamer. Met mijn historische achtergrond en interesse in politiek ging ik graag mee op 24 februari. Hoewel ik in het verleden al eens de Tweede Kamer had bezocht, betrof het deze keer de tijdelijke locatie, wat voor mij een primeur was. Hieronder deel ik mijn impressie van deze rondleiding.

Ontvangst

Hoewel geleidehonden welkom waren bij de rondleiding, besloot ik Tarka thuis te laten. Om ongeveer 9.30 uur ging ik de deur uit en reisde met een ziende vriendin met de trein naar Den Haag Centraal. Om 11.45 uur werden we op het station opgevangen door Hannes en Maartje van stichting Geluid in Zicht, waarna we gezamenlijk richting de Tweede Kamer liepen. Onderweg stopten we bij D.E. Café New Babylon, voor een kopje koffie en toiletbezoek. Tijdens de koffie maakten we kennis met elkaar en onze twee rondleidsters van ProDemos. We waren met een groep van tien deelnemers, waarvan er zes visueel beperkt waren.
Toen iedereen verzadigd was, liepen we door naar de Tweede Kamer. Daar kan je niet zomaar naar binnenlopen. We moesten, net als bij een luchthaven, door scanners heen en onze tassen en jassen gingen door een bagagecheck. De tassen en jassen mochten niet mee met de rondleiding en werden opgeslagen in een grote kluis. Telefoons mochten mee, dus foto’s maken was geen probleem.
Iedereen kreeg een blauw keycord om met een badge, waardoor wij herkenbaar waren als bezoekers. Er waren twee rondleiders en de groep werd daarom verdeeld. Ons kleine gezelschap genoot bijna van een privérondleiding onder leiding van gids René. Naast mijn vriendin en mijzelf zaten er twee slechtziende deelneemsters in ons groepje. De sfeer in het gebouw was opvallend rustig, aangezien er op zaterdagen geen Tweede Kamerleden aanwezig zijn.

De Statenpassage deel 1

Onze rondleiding begon om ongeveer 12.30 uur in de imposante Statenpassage. De passage, gelegen tussen Plein en Hofplaats, is 100 meter lang en 24 meter hoog en heeft een glazen dak dat symbool staat voor de openheid van de democratie. De vloer bestaat uit twee kleuren marmer, die de bewegingen van eb en vloed symboliseren. De passage heeft naar men zegt een indrukwekkend rasterplafond, slanke pilaren en een opvallende messingkleurige roltrap.
De Statenpassage is ontworpen door architect Pi de Bruijn, die ook verantwoordelijk is voor de overige moderne uitbreidingen van de Kamer. Eerst was er het idee van een vrije doorgang door de passage, maar om veiligheidsredenen is hiervan afgestapt.
Het is de ontvangsthal van de Tweede Kamer. Vanuit daar hebben bezoekers toegang tot verschillende faciliteiten, zoals commissiezalen, de publieke tribune van de plenaire zaal via de roltrap, het Statenlokaal voor een hapje, of het winkeltje voor aankopen. Tevens is het de plek waar burgers en organisaties petities kunnen aanbieden aan Kamerleden. Ook lopen er regelmatig groepen rond, die een educatief bezoek brengen aan de Tweede Kamer.

 

 

Gebouw

De Statenpassage is gekoppeld aan het tijdelijke onderkomen van de Tweede Kamer, dat zich bevindt in het oude gebouw van het ministerie van Buitenlandse Zaken aan de Bezuidenhoutseweg 67, ook wel bekend als B67. De verhuizing vond plaats in 2021 vanwege de grondige renovatie van het Binnenhof, de normale zetel van de Tweede Kamer. De verbouwing van hét Binnenhof zou oorspronkelijk vijf jaar duren, maar door vertraging komt daar nog een paar jaar bij.
Het Binnenhof is al sinds 1593 (gids zei 1588) de vaste vergaderlocatie van de Staten-Generaal. Toen functioneerden ze nog niet als volksvergadering. Zij waren als het ware de regering van de gewesten (=verenigde provincies). De Statenleden hielden zich bezig met zaken als defensie, buitenlandse betrekkingen en het toezicht over de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) en de West-Indische Compagnie )(WIC).
B67 stond al sinds 2017 leeg en moest aangepast worden om het geschikt te maken voor de Tweede Kamer. De Statenpassage, die naast het gebouw liep, kreeg een overkapping en de oorspronkelijke vijver en bomen in de binnentuin werden grotendeels verwijderd. Door de grote ramen kun je nog steeds een glimp opvangen van een stuk van de oude vijver. Opmerkelijk is dat de architect de pilaren in de Statenpassage op dezelfde plek plaatste waar vroeger de bomen stonden.

 

 

Wat ooit de buitenkant van B67 was, fungeert nu als een binnenmuur tussen het gebouw en de Statenpassage. Dit geeft een bijzonder effect. De verdiepingen die neer kijken op de Statenpassage zijn open, wat een ruimtelijk effect geeft.
Het oude B67 werd ontworpen door Dick Apon, werd geopend in 1985 en vertoont kenmerken van het brutalisme. Onze gids liet ons de ruwe stenen van de oorspronkelijke buitenmuur voelen. Het gebouw kreeg na de voltooiing de bijnaam ‘Aponrots’ (in de volksmond ‘Apenrots’), een woordspeling vanwege de hoekige, trapvormige structuur en de achternaam van de architect.
Later ontdekte ik dat het complex is opgebouwd uit Buggenum-handvormsteen, beton en Noors marmersplit (grind gemaakt van marmer). Het interieur bestaat uit ruw beton, glas en hout. Met 15 lagen, waarvan 2 ondergronds, heeft het een trapeziumvormige structuur met een kern en vier armen, grenzend aan grote doorgaande wegen aan twee zijden.

De plenaire zaal

Met de roltrap bereikten we de tweede verdieping, waar de bezoekersingang naar de plenaire zaal zich bevindt, het toneel van de parlementaire debatten. Toegang tot de eerste verdieping is exclusief voorbehouden aan Tweede Kamerleden en niet toegankelijk voor bezoekers.

 

 

Voor het betreden van de zaal passeerden we een balie, bemand tijdens debatten, met een bord dat aangeeft welk debat op dat moment plaatsvindt. Als je via de glazendeur de tribune oploopt, staan links en rechts muurtjes met daarachter een draaistoel. Hier zitten tijdens debatten politieagenten.

Wegens veiligheidsredenen mochten wij helaas niet de zaal in om die te verkennen. De gids leidde ons in plaats daarvan naar de publieke tribune. Die bestaat uit twee rijen klapstoeltjes met daarachter een sta- en hanggedeelte, voorzien van een hangrand om tegenaan te leunen. Voor ons bevond zich een glazen wand die, toen ik stond, ongeveer tot aan mijn middel reikte. Vanaf onze plek keken we neer op de plenaire zaal, die zich op de eerste verdieping bevindt.

Indeling plenaire zaal

Deze plenaire zaal, eveneens ontworpen door architect Pi de Bruijn, werd door de gids omschreven als een hedendaags halfcirkelvormig amfitheater, geïnspireerd door de architectuur uit de oudheid. Het ontwerp is een replica van de zaal op het Binnenhof. Tegen de achtermuur, zie je van links naar rechts:

• De balie van de voorzitter, griffier en kamerbewaarder;
• Het spreekgestoelte voor de sprekers;
• Vak K, gereserveerd voor kabinetsleden, die enkel deelnemen aan debatten wanneer uitgenodigd.

De rest van de halfronde zaal is gevuld met zetels voor de Tweede Kamerleden, gegroepeerd in zes driehoekige clusters van 25 zetels, vergelijkbaar met pizzapunten, gescheiden door gangpaden. Zoals in een theater, bevindt elke rij zetels zich iets hoger dan de voorgaande rij. In het midden van de zaal, waar de punten samenkomen, staan vier interruptiemicrofoons voor Kamerleden met vragen voor de spreker of de voorzitter. Als je met je rug naar de achtermuur staat, zitten de linkse partijen aan de linkerkant van de zaal en de rechtse partijen aan de rechterkant.

 

Mijn vriendin vroeg naar het kunstwerk op de achtermuur. Het heet ‘Aarde’ en is gemaakt door Jos de Putter. Het kunstwerk, gemaakt van kluiten, klei en zand, vertegenwoordigt een Hollands landschap en bestaat uit vijf verticale panelen van 3,6 meter bij 2 meter. De panelen zijn samengesteld uit diverse soorten Nederlandse zee- en rivierklei, afkomstig van verschillende locaties en provincies. Onze gids vertelde dat mensen het ook wel op een klimmuur vinden lijken. Toen ik een foto van het kunstwerk door de app Be My Eyes liet beschrijven dacht deze ook dat het een klimmuur was.
Later las ik dat het tapijt in de zaal grasgroen is en het plafond de blauwgrijze kleur heeft van de Nederlandse lucht.

Bijzondere functies

De gids vertelt ons nog over een paar bijzondere functies in de kamer. Tijdens vergaderingen bewegen bodes zich door de zaal, die o.a. stukken in de vergaderzaal rondbrengen en koffie, thee of water voor de Voorzitter, Griffier en gasten van de Kamer, waaronder bewindspersonen, verzorgen.
De Griffier vervult een adviserende rol voor de Kamer, de Voorzitter en het Presidium met betrekking tot procedurele en staatsrechtelijke aspecten van de werkzaamheden van de Tweede Kamer. Daarnaast is de Griffier het hoofd van de ambtelijke organisatie van de Tweede Kamer. Tijdens plenaire vergaderingen zit de Griffier vaak rechts van de Voorzitter.

In de schoenen van

Via een andere deur verlieten we de zaal en belandden we in een zitruimte met kleurrijke bankjes, voorzien van schermen waarop mensen de gebeurtenissen in de plenaire zaal kunnen volgen. Een volgende deur bracht ons naar de filmzaal, waar we de gelegenheid kregen om diverse voorwerpen aan te raken.

Zo staat er een oud, houten spreekgestoelte afkomstig uit de vroegere Tweede Kamer. Natuurlijk wilden we allemaal even achter dit historische podium staan. Het betreden ervan was geen probleem, gezien het kleine trapje. Ik verbaasde me erover dat hij zo hoog is.

 

In dezelfde ruimte staat de oude voorzittersstoel. We waren het erover eens dat deze imposante, bijna troonachtige stoel, ongemakkelijk zit vanwege zijn grote diepte, waardoor je niet tegen de achterkant kunt leunen. Hiervan wilden we uiteraard ook foto’s maken.

 

 

Voordat we terugkeerden naar de Statenpassage op de begane grond, stopten we op de overloop van de tweede verdieping bij de selfiespot. Hier kan je een foto maken van jezelf achter een interruptiemicrofoon of gezeten in een blauwe Kamerzetel. Op de achtergrond staat een afbeelding van de Kamer, waardoor het lijkt alsof je werkelijk op die plek staat of zit. Ook hier wilden we graag foto’s van maken. Het gaf ons meteen de kans om deze objecten van dichtbij te bekijken. De draaistoelen zaten verrassend comfortabel. Die wil ik wel als bureaustoel.

 

 

De Statenpassage deel 2

Met de roltrap keerden we terug naar beneden, waar ons kleine groepje werd opgesplitst. Mijn vriendin en ik ontvingen uitleg van Hannes over de door hem gemaakte audiomaquette voor blinden en slechtzienden, terwijl de andere twee de Statenpassage verder verkenden met René. Later wisselden we van plek.

Audiomaquette van de Tweede Kamer

In de Statenpassage kregen we de kans om twee maquettes te bekijken: een van de plenaire zaal en een van de Statenpassage met een deel van het gebouw dat uitkijkt op de passage. Elke maquette was uitgerust met een eigen koptelefoon. Op de maquettes stonden kleine figuurtjes. Wanneer je zo’n figuurtje aanraakte, hoorde je via de koptelefoon een uitleg over het bijbehorende onderwerp of de functie ervan. Zodra je het figuurtje losliet, stopte het geluid. Ik gebruikte mijn linkerhand om de figuurtjes aan te raken en mijn rechterhand om de omgeving te verkennen.
We hadden alle tijd om op ons gemak de maquettes te verkennen. De maquette van de plenaire zaal hielp mij om te controleren of ik de uitleg van de gids goed had begrepen. De maquette van de Statenpassage was nuttig omdat het een grote ruimte betreft, waarin ik me lastig kon oriënteren. Zo ontdekte ik dat het deel van het gebouw dat uitkijkt op de passage open is, inclusief de eerste verdieping. Staand met mijn gezicht naar het gebouw, bevonden de commissiezalen zich links en de ingang helemaal rechts.
Naast de twee maquettes waren er drie op schaal nagemaakte objecten: een buste van Marga Klompé, de maquettetafel en een Tweede Kamerzetel. Hier leerde ik dat de zetels een tulpvorm hebben, iets wat me niet was opgevallen toen ik boven bij de selfiespot op de stoel zat.
Ik vond deze manier van het presenteren van een maquette erg prettig. Je kon zelf kiezen welke informatie je wilde horen, pauzeren als het minder interessant was, en tegelijkertijd je oriënteren op het gebouw. De informatie is nog niet bijgewerkt na de val van het kabinet, Hannes wacht hiermee tot de formatie is afgerond.

 

 

 

 

Kunst, commissiezalen en monumenten in de Statenpassage

Na de wissel maakten wij met René een rondje langs kunstwerken en monumenten in de Statenpassage.

Beelden

In de passage staan beelden van oud-staatslieden en politici. Soms alleen hun hoofd en bij anderen hun hele bovenlijf. Ik heb de meesten kunnen aanraken en zo hun gezichten kunnen voelen. Er stonden o.a. beelden van:

• Abraham Kuyper: Minister-president van 1901 tot 1905;
• Pim Fortuyn: In 2002 vermoord vanwege zijn politieke ideeën;
• Johan Thorbecke: Met zijn grondwet van 1848 grondlegger van onze parlementaire democratie;
• Pieter Jelles Troelstra: Socialistische leider die in november 1918 de socialistische revolutie wilde uitroepen;
• Joop den Uyl: Minister-president van 1973 tot 1977;
• Suze Groeneweg: In 1918 het eerste vrouwelijke Kamerlid;
• Marga Klompé: In 1956 de eerste vrouwelijke minister.

 

Grondwet kunstwerk

Ter gelegenheid van het 175-jarig bestaan van onze Grondwet in zijn huidige vorm, werd eind 2023 een kunstwerk onthuld in de Statenpassage, vervaardigd door Koen en Daan van Velsen. Het kunstwerk heeft een afmeting van 2,5 bij 3 meter en bestaat uit dertig blauwe doeken met bladgoud. In het centrum van het kunstwerk is Thorbecke te zien, de liberaal die met zijn commissie in 1848 de herziene Grondwet tot stand bracht. Op drieëntwintig doeken zijn gouden symbolen afgebeeld die verwijzen naar de 23 grondrechten uit hoofdstuk 1 van de Grondwet.

 

 

Commissiezalen

Langs de lange zijde van de Statenpassage bevinden zich achter verticale lamellen de commissiezalen, waar we niet naar binnengingen. Een groot deel van de inhoudelijke discussies vindt niet in de plenaire zaal plaats, maar in kleinere zalen. Hier vergaderen Kamerleden met ministers en staatssecretarissen over hun beleid.
Later ontdekte ik dat de meeste commissiezalen zijn vernoemd naar oud-Kamerleden, vaak politieke voormannen, zoals Thorbecke, Troelstra en Groen van Prinsterer (grondlegger van antirevolutionaire opvattingen over politiek en geschiedenis). Op de begane grond zijn de zalen daarentegen genoemd naar vrouwelijke politici, waaronder Marga Klompé, Aletta Jacobs (voorvechtster van vrouwenemancipatie) en Suze Groeneweg.

Erelijst van Gevallenen

De volgende stop bracht ons bij een gedenkteken ter ere van degenen die tussen 1940 en 1945 hun leven hebben gegeven voor Nederland. De lijst is een soort boek, geplaatst in een stuk steen met een holte bekleed met goud. Het boek ligt in de uitsparing, afgesloten door een perspex plaat, zodat mensen het boek kunnen zien, maar niet aanraken.
De lijst omvat ongeveer 17.500 namen, verdeeld over verschillende groepen: de strijdkrachten, de koopvaardij, het verzet in Nederland en een Indische groep. Elke dag wordt een bladzijde van het ereboek omgeslagen, waarop 24 namen vermeld staan. Daarnaast is de hele lijst raadpleegbaar op een aangrenzend scherm.

 

 

Lijst van gevallenen tijdens oorlogen en missies sinds de Tweede Wereldoorlog

Sinds 2016 is er ook een monument ter nagedachtenis aan Nederlanders die zijn omgekomen tijdens missies en oorlogen na de Tweede Wereldoorlog. Denk hierbij aan missies in o.a. Mali, Irak, Kosovo, Afghanistan, Bosnië Herzegovina, Cambodja en Libanon. Op een beeldscherm zijn de namen doorzoekbaar van militairen die sinds de Tweede Wereldoorlog hun leven verloren. Daarnaast biedt het monument informatie over de oorlogen en missies waarin zij hebben gediend. De volledige lijst met namen is ook online te vinden

Indische plaquette

Een ander opmerkelijk monument is gewijd aan de gevallenen in Indonesië. Het betreft een reliëfplattegrond van de archipel. Indonesië werd pas enkele maanden na Nederland bevrijd, op 15 augustus 1945, waarna het land op 17 augustus zijn onafhankelijkheid uitriep. Nederland erkende deze onafhankelijkheid pas in 1949, na een periode van spanning waarin Nederland Indonesië niet wilde verliezen.

 

 

Afsluiting

Dit was het einde van onze rondleiding, die bijna 2,5 uur duurde en eindigde rond 15.00 uur. We verzamelden weer bij de audiomaquette om onze ervaringen te delen. De algehele stemming was positief. Gezamenlijk liepen we terug naar de kluis om onze spullen op te halen en voor een bezoek aan het toilet.
Mijn vriendin en ik besloten nog even iets te drinken en te snacken voordat we de trein zouden nemen. Enkele andere deelnemers sloten zich bij ons aan. We eindigden onze dag bij De Huiskamer, een soort stationsrestauratie op Den Haag Centraal. Uiteindelijk arriveerde ik rond 17.45 uur weer thuis.

Persoonlijke reflectie

Deze dag was buitengewoon boeiend, en ik ben blij dat ik de kans heb gegrepen om deel te nemen. Het heeft mijn perspectief op de plek waar Tweede Kamerleden op tv verschijnen en waar journalisten zich bewegen verrijkt. Bij een toekomstige rondleiding, nadat de renovatie van hét Binnenhof is voltooid, ben ik zeker weer van de partij.

Meer weten?

Deze rondleiding werd georganiseerd door Stichting Geluid in Zicht en geleid door ProDemos. Wil je meer te weten komen over Stichting Geluid in Zicht? Klik hier. Of ben je geïnteresseerd in het boeken van een rondleiding bij ProDemos? Klik dan hier.

Nooit meer een Tikje Anders blog missen?

Blijf per e-mail op de hoogte van nieuwe Tikje Anders blogs. Vul je e-mailadres in in het invoerveld onderaan deze pagina en druk op de knop ‘Abonneren’. Of kijk hier voor meer info.
Volg Tikje Anders ook via Twitter, Facebook en Instagram.