Tikje Anders

Op 12 maart jl. organiseerde het Anne Frank Huis een speciale rondleiding voor blinden en slechtzienden. Jaren geleden was ik er al eens geweest, maar ik wilde mijn geheugen weer opfrissen en gaf me op. Hieronder lees je mijn impressie van deze rondleiding.

In mijn blogpost ‘Hoe ervaar ik een museumbezoek met mijn visuele beperking?’ lees je hoe ik kan genieten van een museum ondanks dat ik niet zie.

Ontvangst

Ik ging samen met een vriendin naar Amsterdam. Tarka, mijn geleidehond liet ik thuis, omdat ik weet hoe stijl de trappen in het Anne Frank Huis zijn.
Het was niet toegestaan om foto’s te maken. Bij binnenkomst rekenden we onze kaartjes af en werden we naar een zaal gebracht waar we voorafgaand aan de rondleiding een lezing kregen over het verleden van Anne Frank. Er waren twintig bezoekers en er waren diverse medewerkers aanwezig. Dit was de eerste keer dat het Anne Frank Huis dit organiseerde.
Vooraf was er gelegenheid om duplicaten van objecten te voelen, zoals het dagboek, persoonsbewijzen, voedselbonnen, sportmedailles van de zus van Anne en een ouderwetse tandartsboor van een van de onderduikers.
Ook was er een maquette van het voor- en achterhuis. Hier was ik blij mee daar het zo een ingewikkeld gebouw is en ik nooit snapte hoe het nu echt in elkaar zat. Er is dus een groot voorhuis, waar het bedrijf zat van Otto Frank en er is een achterhuis dat met een gangetje is verbonden met het voorhuis. De lezing was in een naast gelegen pand. Voor mij had de maquette wel iets groter mogen zijn, zodat je nog duidelijker de kamers en indeling kon voelen.
Ik was als een van de laatsten aan de beurt en kon helaas niet alles op mijn gemak bekijken omdat de lezing ging starten. Alle spullen stonden nu heel dicht bij elkaar, waardoor er steeds maar 1 of 2 mensen tegelijk dingen konden betasten.

Lezing

We kregen een lezing van ruim een uur over de geschiedenis van de familie Frank en het dagboek van Anne. Tussendoor werden foto’s en filmpjes vertoond uit het familiearchief van Otto Frank, het nieuws of van ooggetuigen om het verhaal te ondersteunen. De medewerker legde duidelijk uit wat er te zien en horen zou zijn, zodat iedereen het goed kon volgen.
Hij vertelde ons o.a. dat Anne Frank op 12 juni 1929 werd geboren in Frankfurt am Main (Duitsland). Zij was de tweede dochter van Otto Frank en Edith Frank-Holländer. Haar zus Margot was drie jaar ouder dan haar. Ze waren liberaal joods en woonden in een ruime huurwoning, aan de rand van de stad. Otto werkte voor het familiebedrijf, de Michael Frank Bank.
Het ging in die tijd slecht in Duitsland: er was weinig werk en veel armoede. Adolf Hitler kreeg met zijn partij steeds meer aanhangers. Hitler haatte de Joden en gaf hen de schuld
van de problemen in Duitsland. Hij speelde in op de antisemitische sentimenten die op dat moment heersten in Duitsland. Door die Jodenhaat en de slechte economische situatie besloten Anne’s ouders te verhuizen naar Nederland. Otto begon in Amsterdam zijn bedrijf Opekta, waarmee hij pectine verkocht, een geleermiddel voor het maken van jam. Omdat dit niet genoeg opleverde besloot Otto ook kruiden en specerijen te gaan verkopen.
Anne voelde zich snel thuis in Nederland. Ze leerde de taal, kreeg vriendinnen en ging naar een Nederlandse school in de buurt.
Op 1 september 1939, Anne was toen 10, viel Duitsland Polen binnen, waarmee de Tweede Wereldoorlog begon. Niet lang daarna, op 10 mei 1940, vielen ze ook Nederland aan. Op 15 mei gaf het Nederlandse leger zich over.
Langzaam voerden de bezetters steeds meer anti-Joodse wetten en verordeningen in. Het leven voor Joden werd steeds beperkter en gevaarlijker, met discriminatie en segregatie tot gevolg. Uiteindelijk werden Joden gedeporteerd naar vernietigingskampen als Auschwitz.
Door de anti-Joodse maatregelen werden o.a. parken, markten, bioscopen (1941), en winkels verboden voor Joden. Ze mochten op steeds minder plaatsen komen. Ook werd het voor Joden verboden bepaalde beroepen uit te oefenen, om een fiets te bezitten, gebruik te maken van het openbaar vervoer of huisdieren te nemen. In 1941 moesten alle Joden in Nederland zich registreren.
Otto zag de bui al hangen en regelde met vertrouwde medewerkers van zijn bedrijf dat zij de zaak overnamen. Hij wilde zo voorkomen dat de Duitsers het bedrijf in beslag namen, omdat Joden geen eigen bedrijf meer mochten bezitten.
De nazi’s gingen steeds een klein stapje verder. Alle Joodse kinderen moesten vanaf september 1941 naar een Joodse school, vanaf 1942 moesten Joden een Jodenster dragen en er gingen geruchten dat alle Joden weg moesten uit Nederland. Otto begon daarom met het voorbereiden van een onderduikplek op de tweede en derde verdieping van het achterhuis van zijn bedrijf aan de Prinsengracht 263. Hierbij kreeg hij hulp van zijn oude collega’s.
Op 5 juli 1942 kreeg Margot een oproep om zich te melden voor werk in nazi-Duitsland, haar ouders vertrouwden dit niet. Zij geloofden niet dat het om werk ging en besloten de volgende dag al onder te duiken. Ze lieten een vals spoor achter met de hoop dat de Duitsers zouden denken dat ze waren vertrokken naar Zwitserland.
Niet veel later kwamen er nog vier onderduikers bij in het Achterhuis: de familie van Pels en de tandarts Fritz Pfeffer. Zij brachten meer dan twee jaar in afzondering door, waarbij ze voortdurend leefden in angst voor ontdekking en deportatie. Ze waren met acht onderduikers en leefden op ongeveer 70 vierkante meter. Er was dus nauwelijks privacy.
Een paar weken voordat ze moesten onderduiken, vierde Anne haar dertiende verjaardag. Hierop kreeg ze een dagboek. Hierin begon Anne met haar wereldberoemd geworden dagboek, waarin ze met haar dagboekvriendin, die ze Kitty noemt, deelde wat haar bezighield. Al haar angsten, hoop gedachten en gevoelens legde ze vast op papier. Eerst in haar dagboek en later in schriften en op losse vellen. Daarnaast schreef ze korte verhalen, begon ze aan een roman en schreef ze in haar Mooie-Zinnenboek passages over uit boeken die zij las. Het schrijven hielp haar de dagen door.
Toen de minister van onderwijs van de Nederlandse regering vanuit Engeland via Radio Oranje opriep om oorlogsdagboeken- en documenten te bewaren, bracht dat Anne op het idee om haar dagboeken te bewerken tot één lopend verhaal, met als titel Het Achterhuis. Voordat ze hiermee klaar was, werden de onderduikers op 4 augustus 1944 door politieagenten ontdekt en opgepakt. Ook werden twee van hun helpers gearresteerd. De aanleiding voor de inval is niet bekend.
Twee andere helpers redde Anne’s papieren voordat het Achterhuis in opdracht van de nazi’s werd leeggehaald.

Rondleiding

De mensen die nog niet alle voorwerpen hadden kunnen bekijken kregen de kans dit na de lezing alsnog te doen. Daarna begon de rondleiding. We kregen allemaal een audioguide om onze nek. Dit is een kastje dat je op bepaalde punten in het huis kan scannen en dat dan vertelt over het huis, Anne of haar familie.
Om te zorgen dat we de tijd hadden om rustig dingen te bekijken, was er een tijdelijke stop voor andere bezoekers.
Ondanks dat ik de maquette had gezien, was ik al snel mijn oriëntatie kwijt. We liepen door smalle gangen, gingen steile trappen op en zigzagden door de panden. Ik kreeg een flashback van toen ik hier als kind was met school. We schuifelden toen tussen alle andere bezoekers door het huis. Het was toen zo druk dat ik nauwelijks de tijd had om iets op mijn gemak te bekijken, omdat mensen in mijn rug duwden, omdat zij wilden dat ik doorliep. Deze avond was dat zo veel beter.
De gids wees ons op de scanpunten voor de audioguide, maar vertelde zelf ook het een en ander. Zo brachten we o.a. een bezoek aan het vroegere magazijn en de kantoren. In de ruimtes staan geen meubels meer. Op de muren staan teksten geschreven en hier en daar staat een vitrinekast met objecten.
Voor we het achterhuis ingingen, mochten we de bekende boekenkast, waarachter de schuilplaats verborgen zat, bekijken. Het verbaasde me weer hoe klein de ruimtes zijn en hoe moeilijk het moet zijn geweest daar met acht mensen te wonen.
De familie Frank woonde op de tweede verdieping. Otto en Edith deelden een ruimte. Anne sliep eerst samen met haar zus, maar moest later har kamer delen met de tandarts. Margot sliep vanaf toen bij hun ouders. Anne plakte plaatjes op de muur van haar kamer. Deze hangen er nu nog en worden beschermd door glas. De badkamer met toilet was ook op de tweede verdieping.
Op de derde verdieping sliep de familie van Pels in de woonkeuken. Overdag zaten de onderduikers daar veel. Onder de zoldertrap was een slaapplaats voor de zoon van het gezin Van Pels.
De zolder werd gebruikt voor de was en als opslag. Anne zat daar ook vaak om even alleen te zijn en om naar buiten te kijken door het raam. De zolder mochten we niet op.
In het achterhuis zaten geen punten om de audioguide te scannen.
Inmiddels liepen we achter op schema en werden we ingehaald door andere bezoekers.
De audioguide ging weer automatisch verder toen we het achterhuis verlieten. We kwamen in ruimtes waar dingen tentoongesteld stonden. En hoorden via de audioguide hoe het afliep met de onderduikers.
Via het bureau van de Sicherheitsdienst (de Duitse veiligheidspolitie), een gevangenis in Amsterdam en doorgangskamp Westerbork werden ze op transport gezet naar concentratie- en vernietigingskamp Auschwitz-Birkenau. Na aankomst in Auschwitz werden Anne, Margot en hun moeder naar het werkkamp voor vrouwen gestuurd en Otto ging naar een mannenkamp. De omstandigheden in het kamp waren vreselijk.
Begin november 1944 gingen Anne en Margot op transport naar concentratiekamp Bergen-Belsen, terwijl Otto en Edith achterbleven in Auschwitz. Ook in Bergen-Belsen waren de omstandigheden erbarmelijk: er was bijna geen eten, het was koud, nat en er heersten besmettelijke ziektes. Anne en Margot kregen daar vlektyfus, waaraan ze in februari 1945 overleden.
Alleen Otto Frank overleefde de oorlog en werd uit Auschwitz bevrijd door het Sovjetleger.
De bewaarde dagboekverslagen van Anne maakten diepe indruk op Otto. Hij besloot het dagboek uit te geven en in 1947 verscheen Het Achterhuis. Het boek is inmiddels vertaald in meer dan zeventig talen.

Afsluiting

De rondleiding liep uiteindelijk ruim een half uur uit. De rondleiding werd afgesloten met een drankje in het museumcafé, waar ons werd gevraagd een enquête in te vullen over hoe we het bezoek hadden ervaren en of we verbeterpunten hadden. Mijn vriendin en ik waren grotendeels tevreden. De groep had van ons wat kleiner gemogen, omdat we dan niet zo vaak op elkaar hadden hoeven wachten en de audioguide was bij ons in de war nadat we het achterhuis verlieten.
Na onze drankjes bezochten wij nog de museumwinkel, waar mijn vriendin het dagboek kocht. Daarna haalden we onze jassen op in de garderobe en gingen we op zoek naar een eettentje. Het was inmiddels 19.30 uur en we hadden trek. Helaas zijn we hierdoor vergeten een foto te maken van de buitenkant van het pand.

Wat vond ik ervan?

Ik ben blij dat ik mee ben geweest. Het blijft een indrukwekkend museum. De inleiding vooraf en de audioguide waren er bij mijn vorige bezoeken nog niet.
De audioguide vond ik prettig werken al heb je wel iemand nodig om aan te wijzen waar je hem moet scannen. Ook de lezing vooraf vond ik interessant. Fijn om mijn geheugen weer op te frissen over de geschiedenis van Anne.
Waarschijnlijk gaat het Anne Frank Huis in de toekomst nog meer van dit soort rondleidingen organiseren. Het is wat mij betreft een aanrader om te gaan.

meer weten?

Wil je meer weten over Anne Frank of wil je eens het Achterhuis bezoeken? Klik dan hier om naar hun website te gaan.

Nooit meer een Tikje Anders blog missen?

Blijf per e-mail op de hoogte van nieuwe Tikje Anders blogs. Vul je e-mailadres in in het invoerveld onderaan deze pagina en druk op de knop ‘Abonneren’. Of kijk hier voor meer info.
Volg Tikje Anders ook via Twitter, Facebook en Instagram.