Tikje Anders

Om de vrijdag blog ik over hoe ik dingen aanpak met mijn visuele beperking. Het betreft zaken die mensen aan mij vragen of juist niet durven vragen. Deze keer: Hoe lees ik met mijn visuele beperking?

Vooroordelen

‘Oh sorry. Jij hebt dat boek natuurlijk niet gelezen.’
‘Leest je partner jou elke avond voor?’
‘Ik mail je dat wel. Dan kan je partner de mail voorlezen.’
Nou, lezen kan ook als je blind bent. Er zijn wat dit betreft veel mogelijkheden.

Vooraf

Het verbaast mij hoe vaak blijkt dat mensen niet weten dat ik ook gewoon boeken, mails of krantenartikelen lees. Zij denken bij het woord ‘lezen’ aan lezen met je ogen, terwijl het voor mij met mijn andere zintuigen gaat. Ik lees audioboeken, maak gebruik van screenreaders of lees iets in braille. Hieronder vertel ik alles over: Hoe lees ik met mijn visuele beperking?

Boeken lezen

Bij lezen denken de meeste mensen aan het lezen van een boek. Ik ben een echte boekenwurm, omdat ik het heerlijk vind om in een andere wereld te verdwijnen. Mijn leesvoorkeuren zijn heel breed: van fantasy tot science fiction en van triller tot romantiek.
Mijn boeken bestaan niet uit zwarte letters op papier, maar audiobestanden of brailleboeken. Mensen met een leesbeperking kunnen boeken in aangepaste vorm lenen. Onder een leesbeperking vallen mensen met een visuele beperking, dyslexie, afasie en reuma. Voor de laatste is het lezen van het boek op zich het probleem niet, maar het vasthouden juist wel. Er bestaan verschillende anders lezen bibliotheken:

• Bibliotheekservice Passend Lezen verzorgt brailleboeken, audioboeken, grootletterboeken en reliëfwerk (=kaarten, plattegronden en afbeeldingen). Daarnaast geven zij kranten en tijdschriften uit in aangepaste leesvorm.
• Dedicon verzorgt studie- en vaklectuur voor mensen met een leesbeperking. Blinden en slechtzienden hebben hierbij een bijzondere positie, omdat zij productie verzoeken kunnen doen voor boeken die nog niet in de collectie zitten. De overige doelgroepen kunnen alleen bestellen wat er al in de collectie zit.
• De CBB zet voor mensen met een leesbeperking christelijke boeken, tijdschriften, Bijbels en liedboeken om in aangepaste leesvormen.

Dankzij de opkomst van het audioboek zijn audioboeken tegenwoordig ook op andere manieren verkrijgbaar.

Audioboeken en tijdschriften

Omdat ik naar boeken luister, heb ik mijn handen vrij voor andere dingen. Ik lees o.a. tijdens het doen van het huishouden, reizen (in bus, trein en taxi), sporten, tijdens het opstaan (aankleden, tandenpoetsen, e.d.) en voor ik ga slapen. Dat komt al snel neer op meerdere uren per dag.

In de blogpost ‘Narnia’ vertel ik over een situatie waarin ik dacht dat ik echt even in een andere wereld was beland, net als de kinderen uit de boekenserie Narnia.

Hoe luisterde ik vroeger audioboeken?

Als kind en puber ontving ik mijn luisterboeken via de post op cassettebandjes. Op zo een bandje kon maar anderhalf uur geluid en voor een beetje goed boek waren dat vaak meer dan 5 bandjes. Deze bandjes zaten in platte plastic dozen, waarin zes bandjes pasten. Elk boek bestond uit minimaal een doos. Voor langere boeken was één doos niet genoeg en die bestonden dan uit meerdere dozen. De luisterboeken ontving ik via de post en als ik ze uit had, stuurde ik ze weer terug.
Als ik op vakantie ging, zat mijn halve koffer vol met boterhamzakjes met cassettes.
Zo een twintig jaar geleden veranderde het systeem. De audioboeken werden vanaf toen uitgeleend op cd met een speciaal bestandsformaat. Deze luisterboeken kregen de naam: Daisyboeken. Daisy staat voor Digital Accessible Information System. Je kunt Daisy-cd’s afspelen in je computer en in sommige cd-spelers. Het handigste was om ze af te spelen met een speciale Daisyspeler. Ook deze Daisy-cd’s ontving ik via de post en moest ik na het luisteren weer terugsturen.
In het begin had je hiervoor tafelmodellen (ongeveer 15 bij 15 cm) of portable modellen (leek op een discman). Op een Daisyspeler zitten knoppen om te navigeren. Je kunt ermee springen tussen hoofdstukken en paragrafen, paginanummers opzoeken en bladwijzers aanbrengen. Deze opties maakten het lezen een stuk eenvoudiger. Voorheen kon ik alleen maar heen en weer spoelen met een bandje. Het was veel gedoe om weer te vinden waar je was gebleven als je gedachten waren afgedwaald tijdens het lezen of als je in slaap was gevallen.
Later kwam er een kleiner model, waarin geen cd’s meer konden, maar waarop je de bestanden van een Daisy-cd via de pc kon zetten (net als met een mp3-speler). In de loop der jaren werd mijn vakantiekoffer dus steeds lichter.
Inmiddels gebruik ik helemaal geen Daisyspeler meer. Ik stream alles via mijn iPhone. Ook ben ik niet meer gebonden aan alleen boeken lezen via een aangepast lezen bibliotheek.

Hoe luister ik tegenwoordig audioboeken?

Luisterboeken zijn steeds meer in opkomst onder mensen zonder een beperking en je kunt audioboeken luisteren via ‘gewone’ streamingdiensten. Op mijn iPhone heb ik meerdere apps staan om audioboeken te luisteren:

• Passend Lezen (voorheen: Daisylezer) > Deze app is speciaal voor mensen met een leesbeperking, die lid zijn van Bibliotheekservice Passend Lezen. Voor een klein bedrag per jaar luister ik onbeperkt boeken. Zij hebben meer dan 90.000 audioboeken in hun collectie. Deze zijn voorgelezen in een professionele audiostudio door (vrijwillige) voorlezers. In de app kun je boeken zoeken en op je online boekenplank zetten om via de app te beluisteren. Het afspeelscherm is een mini Daisyspeler.
  Via de app kun je ook kranten en tijdschriften beluisteren.
• Storytel > Deze app gebruik ik het meest. Voor een vast bedrag per maand luister ik onbeperkt boeken. Zij hebben een brede collectie met Nederlands- en Engelstalige, professioneel voorgelezen audioboeken. Ik kan bij Storytel boeken lezen, die Passend Lezen niet heeft. Bovendien luister ik tegenwoordig voornamelijk Engelstalige boeken.
• Audible > Dit is een Engelstalige luisterboeken-app met vooral Engelstalige boeken. Ik zie af en toe een andere taal langskomen, maar nooit Nederlands. Zij werken vooral met credits. Deze kun je loskopen of verkrijgen via een abonnementsvorm. Elk boek dat je wilt lezen, kost een credit. Er is ook een abonnement dat je een deel van hun collectie onbeperkt, dus zonder credits, kunt luisteren. Ik heb dit abonnement gehad, maar merkte dat de boeken die ik onbeperkt kon luisteren, niet de boeken waren die ik wilde luisteren. Ik gebruik Audible alleen als ik een boek wil luisteren dat niet via Storytel of Passend Lezen beschikbaar is.

 

In de blogpost ‘Hoe gebruik ik een iPhone met mijn visuele beperking?’ lees je hoe ik ondanks mijn visuele beperking met een iPhone om kan gaan en wat ik er allemaal mee kan.

 

Brailleboeken

Vroeger las ik veel brailleboeken. Net als bij ‘gewoon’ lezen (wat overigens zwartschrift heet) is Braillelezen goed voor je woordbeeld. Als je een boek luistert weet je niet hoe moeilijke / nieuwe woorden worden geschreven.
Toch lees ik liever audioboeken. Het voordeel van audioboeken vind ik dat je ze overal kunt luisteren. Om een brailleboek te lezen, moet ik op een bank of stoel zitten. Een ander groot nadeel vind ik dat brailleboeken veel ruimte innemen. Dat komt omdat brailletekens groter zijn dan zwartschriftletters. Een pagina van een boek kan in braille drie tot vier pagina’s omvatten. Een braille boek bestaat daarom uit meerdere banden. Het boek Harry Potter en de Steen der Wijzen (in zwartschrift 258 pagina’s) bestaat bijvoorbeeld in braille uit ongeveer 12 banden.
Vroeger ontving ik de brailleboeken in kisten via de post. De braillebanden waren toen dikker en hadden een harde kaft. Na het lezen brachten mijn ouders de kisten met de auto naar het postkantoor om ze weer terug te sturen. Tegenwoordig hoeven de boeken niet meer teruggestuurd te worden. Ze worden ook op ander papier gedrukt en hebben geen harde kaft meer. Als een boek uit is, mag het bij het oud papier.

Wat is braille?

Braille is een voelbaar alfabet voor blinden. Je leest braille met je vingertoppen. Braille letters zijn opgebouwd uit zes punten, net als de zes op een dobbelsteen. Combinaties met die puntjes, maken letters, leestekens en cijfers. De drie puntjes aan de linkerkant noemen we van boven naar beneden: punt 1, punt 2 en punt 3. De puntjes aan de rechterkant van de zes noemen we: punt 4, punt 5 en punt 6. Om cijfers of hoofdletters te maken heb je een extra teken nodig. Als het hoofdletterteken voor een letter staat weet ik dat het een hoofdletter is en als het cijferteken ervoor staat weet ik dat het een cijfer is. Dit laatste teken is nodig, omdat de letters a t/m i met het cijferteken ervoor 1 t/m 9 betekenen. Letter j is de 0.
Een paar voorbeelden:

• Letter a = Alleen punt 1.
• Hoofdletter A = Teken 1: Punten 4 en 6 maken samen het hoofdletterteken. Teken 2: Punt 1.
• Cijfer 1 = Teken 1: Punten 3, 4, 5 en 6 vormen het cijferteken. Teken 2: punt 1.
• Letter b = Punt 1 en punt 2 samen.
• Hoofdletter B = Teken 1: Punten 4 en 6 maken samen het hoofdletterteken. Teken 2: Punten 1 en 2.
• Cijfer 2 = Teken 1: Punten 3, 4, 5 en 6 vormen het cijferteken. Teken 2: punten 1 en 2.
• Letter c = Punt 1 en punt 4 samen.
• Hoofdletter C = Teken 1: Punten 4 en 6 maken samen het hoofdletterteken. Teken 2: Punten 1 en 4.
• Cijfer 3 = Teken 1: Punten 3, 4, 5 en 6 vormen het cijferteken. Teken 2: punten 1 en 4.

 

Studie- en vaklectuur

Een speciaal soort lectuur zijn studie- en vakboeken. Deze worden binnen Nederland op persoonlijke aanvraag omgezet door Dedicon, Zij leveren zowel digitale bestanden als braille en luisterboeken.
Voor studiedoeleinden heb ik het liefst een bestand op de pc. Dan kan ik gedetailleerder lezen en zie ik hoe vakjargon wordt geschreven.

Digitaal lezen

Ik gebruik gewoon een pc en laptop en kan onder meer gebruik maken van Word, Excel, Outlook en Google Chrome. Op mijn computer heb ik speciale software die de informatie op het scherm omzet in braille of spraak. Ik kan mijn mails beluisteren of zelf in braille lezen.

In de blogpost ‘Hoe gebruik ik een computer met mijn visuele beperking?’ vertel ik hoe ik een pc gebruik en wat de speciale software allemaal kan.

Losse vellen papier, post en kaarten lezen

Veel organisaties sturen papieren post. Mijn ziende partner en ik doen altijd samen de post. Hij leest het voor en ik berg het op. Sinds kort heb ik ook een hulpmiddel dat me hierbij kan helpen. Ik heb een bril die teksten kan voorlezen. Hij zit nog in de doos, maar ik hoop hem veel te gaan gebruiken.

Handgeschreven kaarten moet ik bijna altijd laten voorlezen. Soms wordt ik aangenaam verrast door een kaart met braille tekst. Binnen Nederland zijn er een paar bedrijven die deze service verlenen.

 

In de blogpost ‘Hoe doe ik de administratie en handel ik financiële zaken af met mijn visuele beperking?’ vertel ik meer over dit onderwerp.

Ervaringen van andere blinden en slechtzienden

De meeste visueel beperkten die ik ken, doen het ongeveer net als ik. Sommige blinden lezen veel braille en andere luisteren vooral boeken. Er zijn ook mensen die e-books lezen. Zelf vind ik dat heel vervelend. De stem van mijn iPhone leest het boek dan voor. Ik luister liever naar een natuurlijke stem.
Slechtzienden lezen soms liever zelf. Dat kan met vergrotingsinstellingen op de telefoon (e-books) of grootletterboeken (fysiek boek).
Verder worden er niet meer alleen boeken geluisterd, maar ook podcasts, films of tv-series.

In de blogpost ‘Hoe kijk ik films en series met mijn visuele beperking?’ leg ik uit hoe ik tv kijk ondanks dat ik het scherm niet zie.

Ook nieuwsgierig?

Ben jij ook benieuwd naar hoe ik iets aanpak met mijn visuele beperking? Stuur me een bericht en misschien lees je het antwoord op jouw vraag in de volgende ‘Hoe doe je dat?’.

Nooit meer een Tikje Anders blog missen?

Blijf per e-mail op de hoogte van nieuwe Tikje Anders blogs. Vul je e-mailadres in in het invoerveld onderaan deze pagina en druk op de knop ‘Abonneren’. Of kijk hier voor meer info.
Volg Tikje Anders ook via Facebook en Instagram.