Tikje Anders

Op de website van Uniek Sporten las ik dat er bij mij in de buurt een kanovereniging is die openstaat voor mensen met een beperking. Het idee sprak me aan: heerlijk sportief bezig zijn op het water. Daarom besloot ik contact met hen op te nemen. Hieronder lees je mijn impressie van het kajakken dat ik deed in 2024.

 

 

Mijn voorkennis

In het verleden heb ik wel eens gekanood. Toen ik nog een beetje kon zien, probeerde ik een eenpersoonskano, en later, toen ik niets meer zag, een tweepersoonskano. Ik had echter nooit uitleg gekregen over hoe het moest, dus deed ik maar wat. In een eenpersoonskano rechtuit varen lukte me niet, en ik wist ook niet hoe ik de peddel moest vasthouden.
In de tweepersoonskano ging het ook niet bepaald soepel. Net zoals op een tandem zat ik achterin. Het was lastig synchroon te peddelen met iemand die ik niet kon zien. Hoewel we enorme lol hadden, kwamen we amper vooruit.
Omvallen gebeurde gelukkig nooit. Wel schepte ik regelmatig water met mijn peddel, waardoor ik altijd aardig nat werd.

Mijn eerste ‘echte’ ervaring

Na mijn mail aan de kanovereniging kreeg ik telefonisch contact met P. Hij vertelde dat ze geen ervaring hadden met mensen met een visuele beperking. Wel organiseert de vereniging op woensdagavonden kano-activiteiten voor mensen met een verstandelijke beperking, en P is de coördinator van die avonden.
‘We hebben een paar tweepersoonskano’s bij de vereniging. Heb je een buddy?’ vroeg P.
Helaas had ik geen buddy en hoopte ik dat de vereniging iemand kon regelen. P stelde voor het eens samen te proberen. Hij vond het wel spannend en vroeg daarom E, de voorzitter van de vereniging, erbij.
Op vrijdag 26 april 2024 was het zover. P haalde me thuis op, samen met een tas vol droge kleding. In de auto vertelde hij dat hij nauwelijks had geslapen omdat hij zich zorgen maakte. ‘Straks val je om,’ zei hij bezorgd.
‘Nou, en dan? Het ergste wat kan gebeuren is dat ik nat word,’ lachte ik.
Kanovereniging Flevo Hoorn heeft een groot gebouw aan het eind van de Grote Waal in Hoorn. Op de benedenverdieping zijn toiletten, douches en een loods met kano’s, en boven is een kantine. In de loods liggen de kano’s op rekken, gestapeld boven en naast elkaar. De ruimte staat vol obstakels en had meerdere deuren. Buiten de deuren die naar buiten leiden staan standaarden waarop je je kano kunt neerleggen als je hem moet schoonmaken of afstellen. De loods ligt vlak bij het water. Aan beide kanten van de loods liggen steigers om het in- en uitstappen uit de kano te vergemakkelijken. De loods staat in het Dwaalpark en je vaart vanaf daar alle kanten op.
Omdat dit mijn eerste keer was in dit gebouw en met kanoën, besloot ik mijn energie niet te verspillen aan het onthouden van wat waar stond. Eerst wilde ik zien of deze sport iets voor mij was en of ik hier vaker zou komen.
P gaf me een zwemvest aan en legde uit dat ze iedereen aanraden er een te dragen. ‘Je weet nooit wat er gebeurt als je omslaat.’
De voorzitter had toevallig ervaring met kanovaren als je niets ziet: hij heeft ooit een paar dagen bij SailWise, een watersportorganisatie voor mensen met een beperking, doorgebracht. Dat gaf me meteen meer vertrouwen.

Verschil tussen kano en kajak

Het blijkt dat ik het altijd verkeerd had. Ik heb nog nooit in een kano gezeten, maar altijd in een kajak. Het verschil tussen een kano en een kajak zit voornamelijk in de bouw, het gebruik van de peddel, en de positie van de gebruiker. Een kano heeft meestal een open romp, zoals bij een roeiboot. Je zit op een bankje of knielt in de kano, met je knieën tegen de zijwanden voor stabiliteit. Een kajak heeft een gesloten romp met een klein instapgat (cockpit) waarin je zit. Je zit laag, met gestrekte benen die tegen voetsteunen rusten. Kajaks zijn ontworpen voor snelheid en wendbaarheid, en worden gebruikt in ruwer water, zoals rivieren of zeeën.
In een kano gebruik je over het algemeen een enkelbladige peddel. Je peddelt afwisselend aan beide zijden van de kano om rechtdoor te blijven varen. Als je met zijn tweeën bent, peddelt de een aan de ene en de ander aan de andere kant. In een kajak gebruik je een dubbelbladige peddel. Waardoor je efficiënter en sneller kunt peddelen, doordat je afwisselend aan beide kanten peddelt zonder van hand te wisselen.

Oefenen op het land

Voordat we het water op gingen, moest ik eerst in de kajak zitten om de voetsteunen op de juiste afstand in te stellen. Daarbij bleek dat ik het altijd verkeerd heb gedaan: ik moet voorin zitten. Dit is omdat de achtervaarder – ook wel stuurman of achterpeddelaar genoemd – dan ziet wat ik doe. De achtervaarder past zich vervolgens aan aan mijn slagen.

Handgreep

P overhandigde me een peddel. Die was langer dan ik ben, en pas toen viel me op dat de bladen van de peddel niet in dezelfde hoek staan. Ik dacht altijd dat een peddel symmetrisch was!
E liet zien hoe je de peddel correct vasthoudt. Het juist hanteren van de peddel is essentieel voor efficiëntie, balans en het voorkomen van blessures. Speciaal voor mij hadden P en E een peddel uitgekozen waaraan ik voel welke kant links is en welke rechts. Aan de ene kant is de peddelstang rond en aan de andere kant iets ovaal.
‘Houd de peddel met licht gebogen ellebogen vast,’ legde E uit. ‘De afstand tussen je handen moet gelijk zijn aan de breedte van je schouders.’ We oefenden het in de lucht. Ik merkte al snel dat het lastig is om de peddel steeds op dezelfde plek vast te houden. Tijdens het bewegen houd ik de peddel licht vast, waardoor mijn handen soms verschuiven.
E bedacht een slimme oplossing: hij schoof de rubberen dopjes – de druipringen – naar de zijkant van mijn handen. De ringen, die voorkomen dat water langs de peddel in de kajak druppelt, helpen nu ook mijn handpositie te stabiliseren. Het blijkt voor mij de ideale oplossing.

Peddelbeweging

E legde daarna geduldig uit hoe je peddelt en begeleidde mijn armen met zijn handen. ‘De bolle kant van de peddelbladen moet naar voren wijzen,’ zegt hij. ‘Houd de stang met ontspannen handen vast – niet knijpen.’
Voor de basisbeweging (de voorwaartse slag) draai ik mijn bovenlichaam naar de kant waaraan ik begin, bijvoorbeeld links. Vervolgens steek ik het blad van de peddel in het water, dicht bij de romp van de kajak en ter hoogte van mijn voeten. Terwijl ik de peddel langs de zijkant van de kajak naar achteren trek, draai ik mijn bovenlichaam mee. Tegelijkertijd duw ik het rechter blad door de lucht naar voren, zodat het klaar is om het water in te gaan zodra ik het linker blad eruit haal, ter hoogte van mijn heup.
‘Draai je bovenlichaam mee in elke slag,’ benadrukt E. ‘Zo voorkom je overbelasting van je armen en schouders, en gebruik je romp en schouders voor kracht.’
De beweging zit er uiteindelijk in. Vervolgens geeft E instructies voor mijn handpositie. Ik moet mijn handen met een losse C-greep om de peddelschacht houden. Mijn duimen omsluiten de schacht, terwijl mijn vingers ontspannen blijven. ‘Te hard knijpen kan tot vermoeidheid en pijn of zelfs blessures leiden,’ waarschuwt hij.
Tijdens het peddelen moet ik de bovenzijde van de peddelstang soepel door mijn vingers laten draaien, wat helpt de bladen in de juiste hoek te houden. De actieve hand, waarmee ik trek, houdt de peddel iets steviger vast, terwijl de passieve hand de peddel ontspannen naar voren duwt.
Dus terwijl ik aan één kant van de kajak peddel, duwt mijn andere hand de peddel naar voren. Mijn kracht moet komen vanuit mijn romp en schouders, niet vanuit mijn gestrekte arm. De bovenste hand, aan de duwzijde, beweegt diagonaal naar voren op ooghoogte. Daarbij moet ik opletten dat mijn polsen in lijn blijven met mijn onderarmen en ik geen overmatige spanning creëer door mijn polsen te kantelen.

De kajak in en het water op

Het was zover: we gingen het in het echt proberen. Ik had al veel meer kennis dan voorheen. Toen deed ik maar wat.
P en E tilden de kajak het water in bij de steiger. Hij lag tussen twee smalle steigers in. Toen kwam het spannende moment: hoe stap ik in?
P legde mijn peddel over de steiger en de kajak voor extra balans. Ik ging op de rand van de steiger zitten, met mijn voeten in de kajak. Mijn ene hand plaatste ik op het midden van de voorkant van het zitgat en de andere op de steiger. Voorzichtig tilde ik mezelf op en ging zitten op de rand van het zitgat. Vervolgens verplaatste ik mijn handen naar de linker- en rechterkant van het zitgat, strekte mijn benen uit, en liet mezelf langzaam in het zitje zakken. Daarna trok ik het spatzeil naar me toe.
Het zeil is bedoeld om spattend water tegen te houden. Het heeft een lang koord dat strak om de buitenkant van het zitgat zit. Aan de voorkant zit een extra zeiltje. Er bestaan ook spatzeilen die je helemaal omsluiten, maar dit is een half spatzeil dat tot mijn buik reikt.
Toen P achter mij in de kajak zat, gingen we op weg. We voeren ongeveer een uur, en het weer was heerlijk. Het peddelen was uitdagender dan ik had verwacht; ik moest aan zoveel dingen tegelijk denken dat het nog niet helemaal soepel ging. Onderweg gaven P en E mij extra aanwijzingen. Hoewel het lastig was, merkte ik al snel dat ik kajakken heerlijk vind. Het is sportief, ik ben buiten, en de rustige omgeving biedt me weinig prikkels.
Terug bij de steiger was daar de uitdaging van het uitstappen. Dit deed ik in omgekeerde volgorde van hoe ik erin stapte.

Buddy’s

P en E wilden weten wat ik ervan vond. Ik vertelde dat ik het fantastisch vond en er zeker mee door wil gaan. P gaf aan dat hij helaas niet elke week met me kan varen. ‘Misschien eens per maand,’ zei hij. Dat is leuk, maar voor mij onvoldoende qua sportiviteit. Helaas kende ik niemand in mijn omgeving die samen met mij zou willen kajakken. Ik baalde. Het kon toch niet hierbij blijven?
Thuis stelde ik een oproep op voor Facebook, waarin ik op zoek ga naar een buddy. Zoals verwacht kreeg ik geen reacties uit mijn eigen kring. Gelukkig deelde de kanovereniging mijn oproep, en er kwam een reactie van een vrouwelijk lid van de vereniging die het wel wilde proberen.
Van april tot oktober is er op woensdagavond clubavond. Iedereen die wil, kan dan in groepsverband varen en achteraf in de kantine napraten. J en ik spraken af op woensdag 1 mei mee te varen met de anderen. Zo hadden we een back-up mocht er iets misgaan. Bij de steiger merkte ik meteen hoe behulpzaam iedereen is. Iedereen helpt elkaar.
De tocht met J was gezellig, en ze gaf aan dat ze vaker met me op pad wilde. Achteraf in de kantine gaven een paar vrouwen, waaronder een andere J, aan dat ze het ook wilden proberen. De weken daarna wisselden de twee J’s elkaar af op woensdagavond. Daarnaast voer ik af en toe op vrijdag of maandag met P en zijn kanovrienden.
In de loop van de zomer sloten ook twee enthousiaste mannen, R en G, zich aan als buddy. Inmiddels heb ik vijf mensen waarmee ik kan varen. Mocht het jou leuk lijken buddy te zijn, laat het me weten. Ik zou graag een grotere groep buddy’s hebben, zodat ik ook buiten de woensdagavonden om kan varen.

Oefenen, oefenen, oefenen

Ik kan niet zien hoe anderen dingen aanpakken. Van mijn buddy’s en medekajakkers kreeg ik tijdens het varen en in de kantine kajaktips. Als leek was het lastig het kaf van het koren te scheiden, en sommige tips waren tegenstrijdig. ‘Je moet je armen meer strekken,’ hoorde ik de ene week.
‘Je moet je armen minder strekken. Je ellebogen moeten gebogen blijven,’ zei iemand anders de volgende week.
Ook over de lengte van mijn slagen, het wel of niet dicht bij de kajak insteken, en het hooghouden van de peddel kreeg ik verschillende adviezen. Op een gegeven moment zag ik door de bomen het bos niet meer. Ik besloot het op mijn manier te doen en toe te passen wat goed voelde.
Ik merkte dat ik moest opletten rechtop in de kajak te blijven zitten met licht gebogen knieën, en mijn voeten stevig tegen de voetsteunen. Ook moest ik ervoor zorgen dat de bladen van mijn peddel volledig in het water kwamen om maximale kracht te kunnen inzetten.
Om mijn technieken te verbeteren, deed ik in juli met een van de J’s mee aan de peddelcursus van E. Een cursus van vier woensdagavonden waarin je de basistechnieken van het kajakken leerde.
E legde eerst uit hoe je moest peddelen. Dat was wat hij mij in april had uitgelegd. Daarna gingen we het water op om te oefenen. We oefenden de voorwaartse peddelslag en een paar nieuwe slagen, waaronder:

• Sturen (stuurbeweging): Je steekt de peddel dieper in het water aan één kant en maakt een brede boogslag. Als je dat links doet, ga je naar rechts.
• Stoppen: Dit doe je door je peddelblad in het water te steken en richting de voorkant van de kajak te duwen.
• Achteruit varen: Hierbij doe je alles wat je bij vooruit varen doet achterstevoren.
• Balans houden: Je gebruikt korte, snelle peddelslagen om je evenwicht te bewaren in turbulent water.

E legde verder uit wat je met je benen doet tijdens het peddelen. Terwijl je peddelt, beweeg je je benen mee met de draai van je romp. Bijvoorbeeld: wanneer je aan de rechterkant peddelt, druk je licht met je rechtervoet tegen de voetsteun en laat je je linkerbeen ontspannen. Het versterkt de kracht die je zet. E noemde het “fietsen”.
De andere drie cursusavonden voeren we korte en langere tochten over de riviertjes en meertjes in de omgeving om het geleerde in praktijk te brengen. Mijn grote valkuil was de positie van mijn handen en polsen. Onbewust kantelde ik mijn polsen en hield ik de stang te stevig vast met mijn bovenhand. Dat was waarop ik de rest van de zomer mijn aandacht ging richten, besloot ik. Ik kon niet alles in één keer goed doen.

 

 

Na de peddelcursus wist ik zeker dat ik wilde doorgaan met kajakken en bovendien had ik inmiddels een klein pooltje met buddy’s. Ik werd daarom lid van de vereniging.
Ik had geluk met het weer, bijna elke woensdagavond was het weer goed genoeg om lekker te peddelen. Meestal voer ik samen met een van de J’s. Ook ging ik een paar keer op pad met een van de nieuwe buddy’s.

Nat pak

In augustus oefende ik met buddy G in een echte kano. Dat was heel anders peddelen. Je steekt daarbij de peddel, die half zo lang is als die van een kajak en die maar één blad heeft, rechtop in het water. Het was een leuke ervaring. Ik vond het wel zwaarder dan peddelen in een kajak.
En ja… ik ben toch echt een keer nat geworden. Mijn kajak viel niet om, maar ik stapte naast de steiger toen ik samen met G de kano in het water legde. Gelukkig had ik droge kleding mee en kon ik me omkleden voordat we alsnog op weg gingen.

Veel geleerd

In het kanoseizoen van 2024 heb ik veel geleerd over kanoën en kajakken. Als visueel beperkte moest ik daarnaast andere dingen onthouden. Ik leerde de kanoloods kennen: Waar ligt de kajak die ik meestal gebruik? Waar is het hok met de materialen? Waar hangt mijn peddel? Al snel had ik het hok niet meer nodig, want ik kocht mijn eigen spatzeil en zwemvest.
Na een paar keer heen en weer lopen wist ik hoe we van de loods naar de steiger moesten lopen en waar buiten de standaarden stonden om de kajak op te leggen voor schoonmaken of afstellen. Ook vond ik mijn weg naar de kleedruimte, het toilet en de kantine, en wist ik waar in de kantine de bar en de tafels stonden. Dit waren allemaal dingen die energie kostten om te leren en onthouden. Ik ben blij dat ik die kennis nu paraat heb en er geen energie meer aan hoef te besteden. Inmiddels herken ik gelukkig de stemmen van mijn vaste buddy’s en medevaarders.
Verder lukt het me samen met een buddy de kajak in en uit het water te tillen. Sommige buddy’s vinden het spannend dit met mij te doen en vragen hulp aan iemand die goed kan zien.
Ook leer ik dingen over de natuur. Mijn buddy’s en medepeddelaars vertellen regelmatig over de flora en fauna die we onderweg tegenkomen. Zo beschrijven ze vogels die voor ons langs vliegen, laten ze mij planten of bloemen voelen die aan de waterkant groeien en beschrijven ze hoe mooi de bomen eruitzien waar we onderdoor varen.

 

 

Wat wil ik nog eens doen?

De clubavonden stopten in oktober, en sindsdien heb ik jammer genoeg niet meer gevaren. Ik merk dat ik het mis.
Kajakken is een full-body workout: ik train mijn armen, rug, core en mijn benen. Tegelijkertijd verbetert het mijn uithoudingsvermogen en coördinatie. Bovendien helpt de frisse lucht en de focus op het peddelen mij mijn hoofd leeg te maken. Op het water zijn geeft me rust, en er zijn nauwelijks prikkels. Het ritme van de peddels en het geluid van water tegen de kajak werken voor mij ontspannend. Het is een soort meditatie op het water. Ik doe dus iets sportiefs waarvan ik rustig word. Dat is voor mij ideaal.
Daarnaast is het kajakken iets sociaals. Ik praat met mijn buddy’s en medevaarders, en in de kantine met andere clubleden. Kajakken is dus zowel sociaal, fysiek als geestelijk goed voor mij.
Voor het volgende kajakseizoen wil ik voortbouwen op wat ik heb geleerd. Onlangs las ik iets over je houding in de kajak. Daarbij ontdekte ik dat ik mijn benen niet optimaal gebruik. Je voeten moeten stevig tegen de voetsteunen rusten, terwijl je hielen licht naar het midden van de kajak wijzen en je tenen schuin naar buiten. Dit doe ik al, maar de andere punten wil ik beter toepassen. Je knieën moeten licht gebogen zijn, zodat ze de binnenkant van de kajak aanraken. Hiermee stuur je de kajak en houd je stabiliteit.
Daarnaast wil ik meer experimenteren met peddels en de hoek van de bladen. Ik ga een eigen peddel aanschaffen, waarbij je de bladen kunt verstellen. Zo kan ik onderzoeken welke instelling het beste bij mij past.
Tot nu toe heb ik tochten gevaren van maximaal tien kilometer. In het komende kanoseizoen hoop ik langere tochten te maken. Verder wil ik nieuwe technieken leren. De kanovereniging organiseert binnenkort een middag in een zwembad, waar onder andere Eskimoteren wordt geoefend. Dat is een techniek waarmee je, wanneer je omvalt met je kano, jezelf weer rechtop draait terwijl je blijft zitten. Je maakt als het waren een zijwaartse koprol. Het lijkt me goed dit een keer te proberen, maar helaas kan ik niet op de geplande datum.
Ook wil ik graag ervaren hoe het is op open water te varen. Ik hoop dat ik die kans krijg.
E vertelde me tijdens onze eerste kanodag dat hij bij SailWise heeft gekanood met mensen die blind waren en in een eenpersoonskano voeren. Zij volgden een kano met een belletje eraan, zodat ze wisten waar ze heen moesten sturen. Zodra ik de technieken voldoende onder de knie heb, wil ik dat een keer proberen. Ik ben benieuwd of dat mij lukt.
Een van de J’s en ik maken regelmatig grapjes dat we trainen voor de Paralympics. Ik ben nieuwsgierig naar hoe andere blinde kajakkers het doen en of ik een beetje op hun niveau zit. Het lijkt me daarom interessant een sportdag voor visueel beperkten bij te wonen waarop gekajakt wordt.

Tot slot

Ik heb dus van alles te leren en uit te proberen. Ik hoop dat ik daarvoor de kans krijg. Deze sport bevalt me ontzettend goed. Het sociale, sportieve en het buiten zijn maken kajakken voor mij de perfecte combinatie van ontspanning en beweging. Ik voel me vrij en één met mijn omgeving en voel me helemaal thuis op de vereniging. Iedereen is aardig en ze laten me in mijn waarde, geen betutteling en vreemd gedoe over mijn beperking.

Meer weten?

Wil jij ook een keer kanoën, kajakken of misschien een andere toegankelijke sport uitproberen? Klik dan hier om naar de website van Uniek Sporten te gaan. Daarop kun je zien welke sporten er bij jou in de buurt worden georganiseerd.

Nooit meer een Tikje Anders blog missen?

Volg Tikje Anders op social media en mis geen enkele blogupdate. Je vindt me op Facebook, Instagram en LinkedIn!

Wil je een seintje krijgen als er een nieuwe blogpost is? Vul dan je e-mailadres in onderaan deze pagina en klik op ‘Abonneren’ om updates rechtstreeks in je mailbox te ontvangen.