Tikje Anders

In de nieuwsbrief van Oogvereniging Noord-Holland las ik dat er op woensdag 25 juni een busexcursie werd georganiseerd naar het Vrijheidsmuseum in Groesbeek. Omdat ik geïnteresseerd ben in de Tweede Wereldoorlog, wilde ik graag mee. Mijn vriendin Ria vergezelde me als begeleider. We hebben zoveel gehoord en gezien dat het niet in één verslag paste. Hieronder lees je deel 2 van mijn impressie van deze dag.

Korte samenvatting van de morgen

In de ochtend reisden we met de bus naar Groesbeek. In het museum werden we in drie groepen verdeeld. Ria en ik kregen een rondleiding van gids Hans, die ons van alles vertelde over het ontstaan en verloop van de Tweede Wereldoorlog. We kregen een gedetailleerde uitleg over Operatie Market Garden (september 1944) en het Rijnlandoffensief (februari 1945). Hans was een gepassioneerde verteller, waardoor wij als laatsten aansloten bij de gezamenlijke lunch.
Heb je deel 1 nog niet gelezen? Klik dan hier.

Lunch

Inmiddels is onze groep al een paar keer geroepen en is het tijd voor de lunch. Ria en ik delen een klein tweepersoonstafeltje. Op een buffet staan kleine broodjes met kaas, ham of zalm. Voor we daarmee beginnen, krijgen we eerst een lekkere tomatensoep. Daar zijn we aan toe.
We praten na over de rondleiding van vanmorgen en over wat we van de middag verwachten. We vonden het ochtendprogramma allebei interessant. Na drie broodjes kaas, een banaan, een sapje en een kop thee zit ik aardig vol.
Samen met B lopen we naar de kassa om onze museumjaarkaarten te scannen i.v.m. de korting op de factuur voor de Oogvereniging. Vanuit alle hoeken schieten behulpzame vrijwilligers ons te hulp. We horen dat het museum maar liefst 150 vrijwilligers heeft. Dat is veel. De kaarten scannen voor de korting blijkt niet meer nodig.
Na een toiletbezoek werpen we een korte blik in de museumwinkel. B zegt dat we daarvoor later de tijd hebben, want nu is het tijd voor het middagprogramma.

Battlefield tour met gids

Rond 13.35 uur zitten we weer met de complete groep in de bus. Gids Hans vertelt dat we een rondrit van ca. anderhalf uur gaan maken door het gebied waar Operatie Market Garden plaatsvond.
Hij legt uit wat Operatie Market Garden inhield — grotendeels een herhaling van wat hij ons vanmorgen al vertelde. Later vertelt hij dat Groesbeek tegenwoordig zo’n 25.000 inwoners telt. Er zijn veel nieuwe woningen gebouwd, omdat het gebied tijdens WO II zwaar getroffen werd. In die tijd was Groesbeek een boerengemeenschap met slechts 2.500 inwoners. Hun huizen werden door de geallieerden opgeblazen om vrij schootsveld te creëren voor de bevrijding.

Treinspoor bij Groesbeek

We stoppen bij het spoor tussen Nijmegen en Groesbeek. Deze spoorlijn loopt door naar Kranenburg en verder naar Kleef in Duitsland. Hans vertelt dat dit spoor tijdens WO II in gebruik was.
De Duitsers keken wat ze konden buitmaken uit de huizen van Joden en verzetsmensen en vervoerden deze spullen naar Duitsland. Tijdens Operatie Market Garden stonden er drie treinen met oorlogsbuit gereed op station Nijmegen. De Duitsers vroegen snel toestemming deze treinen alvast via Arnhem naar Duitsland te laten vertrekken. Die toestemming liet een dag op zich wachten. Te laat, want de spoorbrug bij Arnhem was inmiddels door de geallieerden zwaar beschadigd.
De enige overgebleven route liep via dit spoor richting Duitsland. De eerste trein reed door de Amerikaanse linies heen. De tweede werd tot stilstand gebracht bij de Hoge Hoenderberg en de locomotief werd opgeblazen. De derde trein botste vervolgens op het wrak van de tweede.
Na deze incidenten haalden inwoners van Groesbeek de resterende treinen leeg.

Breedeweg

We rijden nu over een grensweg, waar in september 1944 de frontlinie liep. Rechts bevonden zich de Amerikaanse troepen, links ligt een beboste heuvelrug: het Reichswald in Duitsland. In dit tussenliggende gebied werd hevig gevochten.
Het doel van Generaal Gavin was de hoger gelegen gronden rond Groesbeek veiligstellen voor de geallieerde luchtlandingen. Er werden duizenden zweefvliegtuigen ingezet, die door Dakota’s (C-47 Skytrains) met kabels naar hun landingszones werden gesleept. Deze zweefvliegtuigen vervoerden parachutisten, materieel, jeeps en lichte artillerie. Tijdens Operatie Market Garden zijn ca. 3.000 zweefvliegtuigen ingezet, waarvan ca. 900 in de omgeving van Groesbeek landden.
Vlak bij het dorp Breedeweg, waar we ons nu bevinden, landden ca. dertig zweefvliegtuigen o.l.v. generaal Browning. Hij was de coördinator tussen de luchtlandingstroepen en het grondleger.
Van het oude Breedeweg bleef na de oorlog vrijwel niets over; het dorp werd zwaar beschadigd en vrijwel volledig herbouwd.
Tijdens de gevechten probeerden Duitse troepen vanuit het hoger gelegen Reichswald de Amerikaanse stellingen terug te veroveren, in een poging verdere geallieerde landingen te voorkomen. Bij deze gevechten kwam de Amerikaanse kapitein Stefanich om. In de muur van de kerk in Breedeweg zijn zes witte stenen ingemetseld, elk met een afbeelding van een kangoeroe — het symbool van de geallieerde luchtlandingstroepen die ‘de sprong’ over de Nederlandse rivieren waagden. Het gedenkteken in deze kerk is aan kapitein Stefanich gewijd.
Volgens Hans heeft pastoor Hoek een indrukwekkend boek geschreven over de gebeurtenissen in en rond Breedeweg tijdens de oorlog. (Het boek is beschikbaar via Passend Lezen.)

Klein Amerika

We rijden nu door Klein Amerika, een buurtschap in de gemeente Berg en Dal. Het gebied is volgens Hans genoemd naar een boerderij met dezelfde naam.
Aan de linkerkant van de bus is een bomenrij met daarachter een groot open veld dat grenst aan het Reichswald. Aan de rechterkant bevonden zich destijds de Amerikaanse troepen. Ria merkt op dat ze veel maisvelden ziet. Linksvoor ligt de Jansberg, die overloopt in het Reichswald.
Klein Amerika bestaat uit lange, open, licht glooiende velden — ideaal voor luchtlandingen met zweefvliegtuigen. Ria vertelt dat het gebied bestaat uit grasland met koeien, bloemen, mais, aardappelen en enkele campings.
Hans vertelt dat tijdens Operatie Market Garden hier de Amerikaanse Waco CG-4A-zweefvliegtuigen werden ingezet. De toestellen konden tot 13 volledig uitgeruste parachutisten vervoeren en waren geschikt voor lichte voertuigen zoals jeeps, aanhangers en antitankkanonnen. De landingszones bij Klein Amerika waren ruim genoeg om dit soort toestellen veilig te laten landen.
Later in de oorlog werd dit gebied overgenomen door het Canadese leger. In de winter van 1944-1945 lagen hier tienduizenden militairen van het Eerste Canadese Leger onder bevel van generaal Crerar. Zij bewaakten de frontlinie tussen de rivieren Maas en Waal.
We stoppen bij een gedenkteken op Klein Amerika: een dubbelmonument met twee zwarte marmeren plaquettes.
De linker plaat is gewijd aan de Amerikaanse troepen die hier landden. De tekst luidt:
Klein Amerika DZ LZ-N
Duizenden para’s landden hier:
gen. James Gavin en de All American Divisie
17 & 18 sep 1944, in operatie Market Garden
want Europa stak in diepe nood
Bezoeker, heb als die bevrijders uw leven
veil waar mensen in nood verkeren.
In hedendaags Nederlands betekent dit zoiets als: ‘Bezoeker, wees – net als die bevrijders – bereid je leven te geven wanneer mensen in nood verkeren.’
De rechter plaat is een monument voor de Canadezen. De tekst luidt:
In de winter van 1944/1945 bewaakten hier tienduizenden militairen
van Crerar’s Eerste Canadese Leger de frontlinie tussen Maas en Waal
Bezoeker, waak over al wat u heilig is.

Glider Monument

We rijden verder. Recht voor ons ligt het Groesbeekse Bos. Daarin staat een monument op de plek waar generaal Gavin samen met zijn mannen per parachute is geland. Tijdens die sprong raakte Gavin gewond aan zijn rug, toch bleef hij bij zijn troepen. Vanaf de landingszone trokken zij langs de bosrand richting Groesbeek.
We maken een korte stop. Links van ons, in het Groesbeekse Bos, is vanuit de bus het Glider Monument zichtbaar. Dit monument bestaat uit een stalen frame op ware grootte van een Waco-zweefvliegtuig, met een spanwijdte van zo’n twintig meter —ca. even lang als onze bus. Het kunstwerk symboliseert de vele gliders die hier tijdens Operatie Market Garden zijn geland. In het skelet zijn twee sturen zichtbaar.

 

 

Helaas gaan we er niet heen; het is een wandeling van een half uur enkele reis. Iemand in de groep is er eerder geweest en beschrijft het als een kunstwerk van buizen in de vorm van een zweefvliegtuig.
Aan de rechterkant van de weg staan twee markeerstenen die oefenbommen zijn. Ze herinneren aan de militaire oefeningen en de gevechten die hier in de oorlog plaatsvonden.

De 3de IJstijd

Terwijl we doorrijden vertelt Hans dat het landschap hier opvallend ongelijk is. We zien glooiende heuvels, bossen en landerijen. De bodem in deze streek bestaat deels uit löss, een vruchtbare stof die hier in de ijstijden is afgezet. Het gebied is een belangrijk landbouwgebied met diverse teelten, waaronder asperges en maar liefst negen wijngaarden.
Het landschap is gevormd tijdens de voorlaatste ijstijd, ca. 150.000 jaar geleden. Toen werd een groot deel van Nederland bedekt onder een dikke ijslaag van 100 tot 200 meter dik. Het ijs reikte vanaf Scandinavië tot de lijn Nijmegen – Utrecht. Toen het klimaat opwarmde en het ijs smolt, bleven stenen, zand en ander puin achter.
De grotere keien in de bodem zijn afkomstig uit Scandinavië en zijn meegesleurd door het ijs. De plek waar het ijs smolt en het puin achterbleef, noemen we een eindmorene — het natuurlijke eindpunt van een gletsjer waar materiaal zich ophoopt.
We rijden langs een rotonde met een kunstwerk in de vorm van een grote bosbes. Hans legt uit dat in dit gebied vroeger veel bosbessen groeiden. Dat is helaas veranderd door de verslechtering van de luchtkwaliteit, waardoor de natuurlijke vegetatie is teruggedrongen.

Gavin Monument

We rijden langs een Amerikaanse vlag aan de linkerkant van de weg. Op die plek staat het Gavin Monument, ter ere van generaal Gavin. We stoppen er niet. Hans vertelt dat op het monument de woorden ‘Mission Accomplished’ staan.
Na de oorlog keerde Gavin meerdere keren terug naar Groesbeek, samen met zijn gezin. Zijn band met het gebied en de bevolking bleef sterk, en hij wordt nog altijd met respect en waardering herdacht.

Reichswald

We rijden over een grensweg met aan de rechterkant Nederland en aan de linkerkant Duitsland. Het Reichswald ligt nu weer links van ons, terwijl rechts de Jansberg zichtbaar is.
Hans vertelt dat het Reichswald een uitgestrekt bosgebied is van ca. 40 km lang en meer dan 10 km diep. Het ligt tussen de Rijn en de Maas en strekt zich uit tot in Duitsland, in de richting van Kleve (Kleverland). Het is een van de grootste aaneengesloten bosgebieden in de regio.
In het Reichswald mag je alleen wandelen op de officiële paden. Deze zijn gecontroleerd en veilig gemaakt. Buiten de paden is het niet toegestaan om te lopen, omdat er mogelijk onontplofte oude munitie of explosieven uit WO II liggen. Dat gevaar is reëel: bijna elke week komt in Groesbeek of de directe omgeving de Explosieven Opruimingsdienst Defensie (EOD) in actie om gevonden oorlogsmateriaal onschadelijk te maken.

Milsbeek

We rijden richting Milsbeek. Links voor ons ligt Duitsland met het Reichswald, rechts ligt Nederland. We dalen weer een helling af. Volgens Hans lijkt het landschap hier op Zuid-Limburg, met zijn glooiingen en beboste hellingen.
In en rond Milsbeek is tijdens WO II zwaar gevochten. In de buurt ligt een Britse militaire begraafplaats, waar zo’n 220 gesneuvelde Britse soldaten begraven liggen. De gevechten hier vonden vooral plaats in de aanloop naar de Slag om het Reichswald (Operation Veritable), begin 1945.
Hans vertelt dat de Duitsers tijdens hun terugtocht in september 1944 vier van de vijf Maasbruggen in de regio opbliezen. Alleen de hefbrug bij Heumen was nog intact. Het 30e Britse Legerkorps, dat oprukte vanaf de Belgische grens, moest deze brug in handen krijgen om door te stoten richting Groesbeek, Nijmegen en uiteindelijk Duitsland.
Net buiten de bebouwde kom van Milsbeek passeren we aan de linkerkant van de bus het Wapenmonument. Op dit monument staan het embleem van het 2e Britse leger (een wit kruis op een rood schild), het nummer 707 (mogelijk verwijzend naar een onderdeel), en het insigne van het Royal Pioneer Corps. Het precieze verhaal achter dit monument is onbekend, vermoedelijk is het opgericht of achtergelaten door Britse troepen na de bevrijding.
We rijden het kleine dorp Milsbeek binnen, dat destijds zwaar beschadigd werd door de gevechten en beschietingen.

Mook

Het is inmiddels 14.30 uur en we rijden richting Mook, de meest noordelijke plaats van Limburg. Tijdens WO II was Mook volgens Hans strategisch van belang door zijn ligging aan de Maas.
De Duitsers hadden de gewoonte om, na verloren slagen, overgebleven eenheden te hergroeperen tot zogenaamde Kampfgruppen – tijdelijke gevechtseenheden vernoemd naar hun commandant. Tijdens Operatie Market Garden probeerde Kampfgruppe Hermann de brug bij Heumen terug te veroveren op de geallieerden, wat mislukte. Hun opmars strandde bij de spoorbrug in Mook. Ze trokken via de uiterwaarden, die nu links van ons liggen, richting de Maas.
Niet ver van hier, bij Grave, ligt een belangrijke brug over de Maas. In de omgeving van Overasselt landden op 17 september 1944 ca. 2.000 Amerikaanse parachutisten van de 82e Luchtlandingsdivisie. Zij zorgden ervoor dat de bruggen over de Maas, waaronder die bij Grave en Heumen, in handen kwamen van de geallieerden.

Terug in de tijd: De Slag op de Mookerheide (1574)

Hans vertelt dat Mook ook bekend is vanwege de historische Slag op de Mookerheide in 1574, tijdens de Tachtigjarige Oorlog. Toen Nederland in wording was, werd hier een veldslag uitgevochten tussen het Spaanse leger van Filips II en een huurlingenleger o.l.v. Lodewijk en Hendrik van Nassau, broers van Willem van Oranje. Ze kwamen met hun troepen vanuit Duitsland, en bestonden grotendeels uit Duitse en Zwitserse huurlingen.
De Spanjaarden staken in de nacht stiekem de Maas over via een klein eiland in de rivier, en wisten met een verrassingsaanval de slag te beginnen. Lodewijk en Hendrik sneuvelden, en de opstandelingen verloren de slag. Toch leidde deze en andere veldslagen uiteindelijk tot de vorming van de Zeven Verenigde Nederlanden en de onafhankelijkheid van wat nu Nederland is.

Terug naar nu in Mook

Links van ons zien we twee torens: één is van de kathedraal in Cuijk, aan de overkant van de Maas. De rivier zelf is ook zichtbaar.
We rijden nu Mook binnen. Volgens de overlevering had elk leger vroeger een schatkist bij zich, om huurlingen dagelijks uit te betalen. In Mook woonde een markante volksvrouw: Kisten Trui. Ze werd een lokale legende doordat ze jarenlang met een schop naar de vermeende legerschat groef. De gemeente eerde haar later met een standbeeld van een vrouw met een schop.
Links passeren we een klein kerkje, dat vrijwel als enige gebouw WO II overleefde. Rond Mook is in 1944–1945 zwaar gevochten. De Amerikanen namen het gebied als eerste in, maar werden later tijdelijk teruggedrongen door o.a. Kampfgruppe Hermann. Vervolgens rukten troepen van het 30e Britse Legerkorps op. Tijdens deze gevechten sneuvelden veel Britse militairen.
We rijden langs de Britse militaire begraafplaats van Mook, waar 322 Britse soldaten begraven liggen. Zoals op alle Britse en Canadese erevelden staat hier een groot kalkstenen kruis met een bronzen zwaard: het symbool dat de strijd voorbij is. De grafstenen zijn wit en gelijk van vorm. Op elke steen staan de naam van de gevallene, zijn geboortedatum (indien bekend), sterfdatum, rang en het legeronderdeel waarin hij diende.

 

 

Groesbeekse Bos

We rijden terug richting Groesbeek en komen opnieuw langs het Groesbeekse Bos. Vlak vóór het begin van Operatie Market Garden lag er een Duitse munitieopslagplaats in het bos. Deze werd op 16 september 1944 – de dag vóór de luchtlandingen – gebombardeerd door de geallieerden om te voorkomen dat de munitie tijdens de operatie gebruikt kon worden.
Het Groesbeekse Bos is een uitgestrekt natuurgebied tussen Mook en Groesbeek, met glooiende paden, dichte begroeiing en strategische hoogtes.
Aan onze linkerkant ligt de Wolfsberg, een heuvel in het landschap. Aan de rechterkant staat een oude villa met kogelinslagen in de gevel. Verderop staat het Evacuatiemonument.
Dit monument is een bronzen beeldengroep op een hardstenen voetstuk. Het toont enkele menselijke figuren – mannen, vrouwen en kinderen – die te voet vluchten met een kar, een kinderwagen en een koffer. Het beeld is 70 cm hoog en staat op een sokkel van 110 cm.
Op 1 oktober 1944 werd Groesbeek geëvacueerd. De frontlinie lag vlakbij, en het dorp veranderde in een slagveld. Bewoners mochten niets meenemen. Mensen die in het gebied verbleven dat onder controle stond van de geallieerden, konden vluchten richting het zuiden, naar bevrijd gebied. Zij die in het deel woonden dat in handen was van de Duitsers, moesten richting het bezet gebied in Duitsland of elders in Nederland.
Het monument herdenkt de duizenden burgers die tijdens de oorlog ontheemd raakten en hun huizen in paniek moesten verlaten, zonder te weten of ze ooit konden terugkeren.

De Zuidmolen

We rijden langs de Zuidmolen. Hans vertelt een anekdote over een piloot tijdens Operatie Market Garden. Joe Paszek, een Amerikaanse piloot van een zweefvliegtuig, landde hier in de buurt met zijn vracht.
Na de landing besloot hij uit te rusten onder de Zuidmolen, een oude windmolen in Groesbeek. Terwijl hij lag te slapen, werd de molen getroffen door een granaatscherf. Een deel van het bouwwerk stortte boven op hem in.

Canadese begraafplaats in Groesbeek

We rijden door Groesbeek. De concentratie van de busreizigers lijkt wat af te nemen: er wordt meer gepraat en ik zit aan één stuk door te gapen. Niet omdat het verhaal oninteressant is, maar omdat mijn concentratieboog simpelweg op is.
We passeren een rotonde met een kunstwerk: een ijsbeer met een wandelaar op zijn rug. Hans legt uit dat de ijsbeer verwijst naar de ijstijd en de wandelaar naar de Nijmeegse Vierdaagse. Op donderdag loopt de route via de Zevenheuvelenweg, die hier vlakbij ligt.
We komen aan bij de Canadese oorlogsbegraafplaats in Groesbeek, waar 2.617 Canadese militairen begraven liggen. Hans vertelt dat op de grafstenen een esdoornblad (Maple Leaf) staat afgebeeld, het nationale symbool van Canada dat ook op de Canadese vlag prijkt.
Hij noemt ook de Amerikaanse militaire begraafplaats in Margraten (Limburg), waar ca. 10.000 Amerikaanse soldaten begraven liggen – de enige Amerikaanse oorlogsbegraafplaats in Nederland.
Het is inmiddels 15.45 uur en we krijgen een paar minuten om de begraafplaats te bezoeken. Ik ben blij om de bus uit te mogen en mijn benen te strekken. Als Ria en ik uitstappen, haal ik diep adem. Heerlijk, die frisse lucht.
Over zeer kort gemaaid gras lopen we het terrein op. De begraafplaats ligt op een licht glooiende helling, omgeven door bomen. Bij de graven staat lage beplanting, zoals lavendel, rozen en gele bloemen. Alles straalt rust, eenvoud en eerbied uit.

 

 

Ria beschrijft wat ze ziet. Bij de ingang staan twee L-vormige paviljoens met zuilen die elkaar spiegelen. De grafstenen zijn eenvoudig en uniform: witte, rechtopstaande zerken van natuursteen. Ria laat me het esdoornblad voelen op een van de stenen. Daaronder staan de naam van de gesneuvelde, zijn geboorte- en sterfdatum en vaak een persoonlijke tekst. De leeftijden raken me: 21, 23, 27 jaar… Het zijn bijna allemaal jonge mannen.
We lopen richting het centrale monument: het Cross of Sacrifice, een wit stenen kruis met daarop een bronzen zwaard. De wind maakt me weer wat wakker.
Ria ziet dat naast de Nederlandse vlag de Canadese wappert: drie verticale banen (rood – wit – rood), met in het midden op de witte baan het bekende rode esdoornblad.
Het monument staat op het hoogste punt van de begraafplaats en is al van veraf te zien.

 

 

Dan is het helaas tijd om terug naar de bus te gaan. Onderweg hoor ik dat ik niet de enige was die op het einde wat zat te knikkenbollen.

Rijnlandoffensief

Iets na 15.00 uur rijden we weer richting het museum.
Hans vertelt dat het Rijnlandoffensief begon op 8 februari 1945. Veldmaarschalk Montgomery had gepland dat de geallieerden binnen twee weken de Rijn zouden bereiken. Dat lukte niet.
Vanuit de omgeving van Groesbeek trokken Britse en Canadese troepen door het Reichswald, op weg naar de Siegfriedlinie (Duitse naam: Westwall). Dat was een uitgebreide verdedigingslinie met bunkers, tankgrachten en versperringen, die liep van Kleve, vlak bij Groesbeek, tot aan Bazel in Zwitserland.
De geallieerden probeerden de zwaarste versterkingen van die linie te ontwijken of uit te schakelen. De laatste grote natuurlijke barrière was de Rijn.
Op 23 maart 1945 slaagden de Britten, Canadezen en Amerikanen erin de Rijn over te steken tijdens Operatie Plunder. Kort daarna stortte het Duitse verzet in. Begin mei capituleerde Duitsland. Daarmee kwam er op 8 mei 1945 een einde aan WO II in Europa.
We rijden langs een boerderij met daarachter een hoge eik. Volgens Hans was dat een uitkijkpunt van generaal Horrocks, commandant van het Britse 30e Legerkorps.
Even verderop komen we bij Milsbeek langs een boerderij met een monument genaamd Foxhill. Dit was ooit het meest vooruitgeschoven punt van de Amerikaanse troepen; aan de overkant van het dal lag een boerderij die in Duitse handen was. In dit gebied is zwaar gevochten.
Aan de rechterkant van de bus passeren we nog een monument. Het is een staande cilinder van roestvrij staal, die een granaat symboliseert. Op het monument staan het wapenschild van Montgomery, een kaart van de omgeving, en twee tanks afgebeeld. Het monument is ca. 160 cm hoog. Het verwijst ook naar de landing van generaal Gavin en zijn mannen tijdens Operatie Market Garden.
Hans sluit de rondrit af met indrukwekkende woorden: ‘We mogen nooit vergeten dat al die jonge mannen van 18, 19, 20 jaar hier actief waren. Dat zij onze bevrijders waren. Dat zij ervoor gezorgd hebben dat wij, tachtig jaar later, nog altijd in vrijheid leven. En laten we ons best doen die vrijheid te behouden.’

Afronding

Om 15.30 uur zijn we weer bij het museum, waar we gebruik kunnen maken van het toilet.
Als we uit de bus stappen, is er niemand meer bij de tanks, dus Ria maakt snel een foto voordat we naar binnen gaan.
Onderweg naar het toilet passeren we een kunstwerk dat een begraafplaats van de Luchtlandingsdivisie uitbeeldt.

 

 

Na een kort toiletbezoek kijken we snel in het hoekje van de museumwinkel, waar we tijdens de lunch niet aan toekwamen. We kopen allebei een pakje klaproosthee.
We vragen meteen of de kassière onze museumkaarten kan scannen. Zo staat online op ons account dat we hier geweest zijn. Het museum is daar blij mee: weer een paar bezoekers erbij in de statistieken.
De kassamedewerkster vraagt hoe we het bezoek hebben ervaren. We vonden het allebei interessant, al merkte je dat de gids wat moeite had met het spreken voor mensen die blind of slechtziend zijn.
Op dat moment komt Hans net binnen, en de medewerkster roept hem erbij. Terwijl we het hebben over het toespreken van groepen met een visuele beperking, zegt de dame achter de kassa dat ze de mensen bij de bus aan het tellen zijn.
‘Oké, dan merken ze vanzelf dat wij er niet bij zijn,’ zeg ik.
Hans vraagt door over niet kunnen zien en hoe dat werkt met aanwijzingen tijdens een rondleiding. Ineens roept de medewerkster: ‘Jullie bus rijdt weg!’
Ria rent meteen naar buiten en zwaait in de hoop dat ze haar zien. Gelukkig stopt de bus.
Ik neem snel afscheid van Hans en de dame achter de balie en loop voorzichtig naar buiten. In de bus zakken we opgelucht neer op onze stoelen. We hebben dorst, maar in het museum konden we geen flesjes drinken kopen. Gelukkig is ons drinken beloofd in de bus.
Die belofte valt tegen: het blijkt een blikje water. Ik had meer behoefte aan iets zoets, zoals cola. Ook met de beloofde snack hebben we pech: de appelkoeken zijn al op.
De terugrit naar station Amsterdam Sloterdijk verloopt vlot. Onderweg vertelt B opnieuw wat geschiedenisfeitjes. Hij is gids in de Grote Kerk in Alkmaar en nodigt iedereen uit eens langs te komen.
Hij vertelt o.a. over graaf Floris V, die in 1296 werd vermoord. Floris had eerder geprobeerd koning van Schotland te worden, omdat hij via zijn moeder afstamde van Schotse adel. Zijn claim was te zwak. Intussen verslechterde zijn relatie met de Engelse koning, o.m. vanwege handelsconflicten over wol.
Floris werd ontvoerd door Nederlandse edelen die in opdracht van Engeland handelden. Toen het volk van het graafschap Holland dat hoorde, kwamen ze in opstand om hem te bevrijden. Tijdens de ontsnappingspoging viel hij met paard in al in een sloot en werd neergestoken.
Zijn lichaam werd gebalsemd met o.a. rozemarijn en overgebracht naar Alkmaar. De bedoeling was dat hij in zijn geboortestad Leiden begraven zou worden, maar vanwege onlusten werd hij eerst negen maanden opgebaard in de Laurenskerk in Alkmaar. Daar lag hij in een open kist op het altaar. Uiteindelijk werd hij naar Leiden gebracht. Alkmaar kreeg als troost zijn ingewanden – darmen, maag en hart – om te begraven. In de Grote Kerk van Alkmaar staat een tombe met zijn naam.
Volgens B zijn er nog veel meer bijzondere verhalen over de kerk.
De reis verloopt verder soepel, en we zijn snel weer terug in Amsterdam. Rond 17.41 uur stappen Ria en ik weer in de trein naar Hoorn.

Wat vond ik ervan?

Ik vond het bezoek interessant. Het was alleen niet op alle vlakken toegankelijk voor iemand met een visuele beperking.
De ochtend in het museum was inhoudelijk sterk. Gids Hans wist ongelofelijk veel en bracht de verhalen over WO II en Operatie Market Garden op een boeiende manier tot leven. Volgens mij heeft die man een WO II encyclopedie ingeslikt. Data, jaartallen, personen, locaties en gebeurtenissen lepelde hij zo op. We kregen in het museum de gelegenheid het een en ander aan te raken — iets wat voor mij als blinde bezoeker essentieel is om informatie echt te ervaren. Toch hoorde ik later dat andere groepen meer voorwerpen hadden gevoeld dan wij.
Wat ik lastig vond, was het constante achtergrondgeluid in het museum. Allerlei audiofragmenten en sfeerklanken lopen tegelijk door elkaar, wat zorgt voor veel auditieve prikkels. Ik ben daar gevoelig voor, en na een kwartier merkte ik dat het me begon te irriteren. Ik was niet de enige: ook anderen uit onze groep vonden het geluid storend. Online las ik later dat meer mensen er last van hebben. Iemand uit onze groep gebruikte ruisonderdrukkende oordopjes, en dat leek goed te helpen — misschien een handige tip voor wie een bezoek plant.
Ook tijdens de bustour vertelde Hans veel interessante dingen. Het was jammer genoeg wel visueel gericht: ‘Links van ons zie je…’, ‘Rechts is nu monument X…’. Voor iemand die niets buiten de bus kan zien, blijft het vooral bij luisteren. Zijn verhalen waren boeiend, daar lag het absoluut niet aan, maar het gemis aan tastbare of ervaarbare elementen in de middag voelde voor mij als een gemiste kans. Zeker bij een doelgroep die grotendeels blind of slechtziend is, mocht daar wat mij betreft meer aandacht voor zijn.
Ook B had interessante verhalen over de omgeving.
Tot slot een paar praktische punten. Aan het einde van de dag bleek dat er niet genoeg snacks waren voor alle deelnemers. Dat vond ik slordig van de Oogvereniging. Er was af en toe verwarring over het programma: hoelang we ergens zouden blijven en wat nu het plan was (drinken in het museum of in de bus). Ik heb behoefte aan duidelijkheid en die miste ik soms.
Wat ik echt wil benadrukken: ik vond het een méga boeiend museum. De verhalen, de sfeer, de manier waarop geschiedenis tot leven komt maakt indruk. Achteraf hoorde ik dat wij een tiende van de tentoonstelling hebben gezien. Dat verklaart waarom ik het gevoel had dat ik lang niet alles had meegekregen. Een extra bezoek sluit ik zeker niet uit.
Kortom: inhoudelijk een waardevolle dag met een gids die veel wist en zichtbaar betrokken was. Op het vlak van tastbare beleving, prikkelverwerking en praktische toegankelijkheid is er winst te behalen. Desondanks raad ik een bezoek aan dit museum zeker aan.

Meer weten?

Wil je meer weten over het Vrijheidsmuseum in Groesbeek of wil je er zelf eens heen? Klik dan hier om naar hun website te gaan.
Wil je meedoen aan een activiteit van de Oogvereniging bij jou in de buurt? Klik dan hier om naar de landelijke agenda te gaan en te ontdekken welke activiteiten georganiseerd worden.

Nooit meer een Tikje Anders blog missen?

Volg Tikje Anders op social media en mis geen enkele blogupdate. Je vindt me op Facebook, Instagram en LinkedIn!

Wil je een seintje krijgen als er een nieuwe blogpost is? Vul dan je e-mailadres in onderaan deze pagina en klik op ‘Abonneren’ om updates rechtstreeks in je mailbox te ontvangen. Of volg Tikje Anders via de WhatsApp-community ‘Oog voor Elkaar’.