Tikje Anders

Ik ben gastvrouw van Oogcafé West-Friesland. Mensen met een visuele beperking uit deze regio kunnen hier eens per maand ervaringen uitwisselen en nieuwe kennis opdoen via een gastspreker. Ik organiseer lezingen en uitstapjes.
Op vrijdag 4 juli 2025 brachten we een bezoek aan het Oorlogsmuseum in Medemblik, waar we een rondje reden met een legertruck uit WO II, oorlogstaart aten en een experience tour deden volgens escaperoom concept. Wees niet bang, ik verraad geen antwoorden. Mijn vriendin Ria was opnieuw mijn begeleider. Hieronder lees je mijn impressie van deze middag.

Aankomst

Ria en ik rijden samen naar het museum, met mijn blinde vriendin Hedda gezellig op de achterbank. Voor de ingang is het al een vrolijk tafereel: op het zonovergoten terras zitten meerdere deelnemers te kletsen en te genieten van het warme weer.
Binnen meld ik bij de kassa dat ik het aanspreekpunt ben voor onze groep, maar dat nog niet iedereen er is. Iets later druppelen de laatste deelnemers binnen. Na een kort voorstelrondje en het koppelen van deelnemers zonder eigen begeleider aan iemand uit de groep, zijn we klaar voor de start.
We zijn vandaag met zestien personen, waaronder één iemand met een geleidehond. Eigenlijk had ik voor vijftien mensen geboekt, omdat het eerste programmaonderdeel een maximum van vijftien deelnemers kent. Maar de deelnemer met geleidehond wilde dolgraag mee en zei al blij te zijn als hij vooral veel kon voelen. Het museum vond het geen probleem dat hij erbij kwam. Hij kan alleen niet mee met de truck.
Een vriendelijke medewerkster van het museum heet ons welkom en leidt ons naar een parkeerplaats, waar een stoere legertruck uit WO II op ons wacht.

Rit in een legertruck uit WO II

We gaan een half uur lang door Medemblik rijden in een Amerikaanse legertruck uit WO II, een GMC uit 1942 die destijds in Nederland werd ingezet. Onderweg maken we een paar korte stops.
De groep wil eerst de buitenkant voelen. Ria en ik maken een rondje eromheen. Hij voelt robuust, stoer en puur functioneel aan. Het metaal is dof olijfgroen geschilderd, zodat hij minder opvalt in het veld, en op de zijkant prijkt een grote witte ster.
De laadbak bestaat uit houten planken, overspannen met een stevige canvas huif die vastzit aan een metalen frame. Ik voel de hoge, grof geprofileerde terreinbanden, met spatborden die een stukje over de voorwielen steken. De ronde koplampen hebben beschermroosters tegen schade, en aan de zijkant zitten grote spiegels.
Voorin heeft de truck een lange, smalle motorkap met ronde spatborden en een vrij hoge cabine. De motorkap loopt schuin naar voren en begint voor mij net boven heuphoogte. Aan de voorkant zit een metalen radiatorrooster met verticale spijlen. Het oppervlak voelt ruw aan, met een matte verflaag. De metalen deur is smal vergeleken met moderne vrachtwagens. Iets hoger dan kniehoogte zit een treeplank om op te stappen.
Achterop zitten stevige stalen bumpers en haken voor sleepkabels of aanhangers. Gelukkig heeft deze truck een klein trappetje om passagiers in en uit te laten stappen.

 

 

Als we weer bij het beginpunt zijn, vertelt de medewerkster: ‘We hebben 27 legertrucks, allemaal net even anders. Deze heeft bijv. een dichte cabine, maar we hebben ze ook met een open cabine. Ze rijden totaal anders dan moderne auto’s: die zoeven over de weg, dit hobbelt. Als jullie straks terugkomen, moeten jullie waarschijnlijk allemaal eerst naar het toilet.’
Onze chauffeur vandaag is M. Samen met de medewerkster helpt hij iedereen via het trappetje de laadbak in, waar langs beide zijkanten lange houten banken staan, voorzien van kussens.
Op het laatste moment horen we dat de deelnemer met geleidehond tóch mee kan. Geweldig! Dat betekent dat één van de andere deelnemers voorin naast de chauffeur moet plaatsnemen. Ik sta nog buiten de truck en besluit mezelf dit plekje cadeau te doen.

Hoe werkt zo een truck?

Ria stapt achterin, terwijl M met mij naar de deur van de cabine loopt. Hij pakt mijn arm en helpt me het smalle, hoge opstapje op. Zodra ik zit, zegt hij met een hoorbare glimlach: ‘Het is geen luxe auto.’
Met een harde bons gooit hij mijn deur dicht en loopt naar achter om te zien of alles daar goed gaat. De truck kraakt en piept zacht, alsof hij zich uitrekt voor de rit. Ondertussen neem ik de tijd om de cabine met mijn handen te verkennen.
De ruimte is smaller dan ik had verwacht; de laadbak is duidelijk breder. Ik zit dicht naast de chauffeursplek op een lange bank die van ouderdom doorzakt. Geen verstelbare rugleuning, geen zachte bekleding – gewoon een stevige, versleten zitting. Wel heb ik verrassend veel beenruimte. Mijn handen glijden langs poken – één opvallend lang – een dashboard vol knoppen en hendels, en een enorm stuur. Het raam aan mijn kant staat open. Er zijn geen opbergvakken, alleen een eenvoudig dashboardkastje. Onder de bank is alles dicht.
Contact met de laadbak is er niet. Ik hoor geroezemoes, maar versta alleen iets omdat het raam openstaat. Ik vermoed dat er vroeger met achterin werd gecommuniceerd met klopjes tegen de wand. Veiligheidsgordels? Die zijn er niet. De cabine ruikt naar een mengsel van olie, rubber en oud leer.
Wanneer iedereen achterin zit, schuift M achter het stuur.
‘Nou, daar gaan we,’ zegt hij. ‘Het is geen gewone auto. Eerst contact maken, dan de hoofdschakelaar aan, daarna een knop indrukken, en pas dan start hij.’
Met een zware kloenk zet M de versnellingspook in de juiste stand. Plots komt er onder de motorkap een rauw gebrom tot leven dat meteen door mijn hele lijf trilt. Het geluid is diep en zwaar, alsof ergens onder mijn voeten een oude scheepsmotor begint te draaien. De cabine vibreert zachtjes. Zodra M gas geeft, voel ik de trillingen sterker in de bank en tegen mijn rug.
De truck trekt langzaam op. Het voelt niet soepel zoals een moderne auto; bij elke versnelling wiebelt en schokt hij licht. Onder me voel ik de banden over het wegdek rollen. Meestal is het een zacht gerommel, maar bij oneffenheden klinkt er een doffe bonk-bonk. We praten hard om elkaar te verstaan.
M vertelt dat hij speciale lessen moest volgen om met deze truck te rijden. Er is geen stuurbekrachtiging; het stuur is bijna zo groot als een scheepswiel en je draait het met pure spierkracht. De versnellingsbak is ongesynchroniseerd, dus je moet dubbel ontkoppelen: eerst in z’n vrij, koppeling los, motor op toeren brengen, koppeling weer in, en dan pas in de volgende versnelling. Bij terugschakelen moet je tussengas geven. Drie poken staan tot zijn beschikking: één voor rijden op de weg en twee voor gebruik op ruw terrein. Richting aangeven gebeurt handmatig; automatisch is er hier niets.
Het museum verzorgt zelf het onderhoud. Sommige trucks rijden als een zonnetje, andere vragen voortdurend aandacht.
Het trillen, schudden en het oorverdovende motorgeluid maken de rit tot een ervaring op zich. De wind waait door het open raam en brengt de geur van uitlaatgassen met zich mee. Af en toe hoor ik kleine steentjes tegen de onderkant tikken. Op hobbelige stukken kom ik een paar centimeter los van de bank en plof ik weer neer – ik klem mijn hand stevig om het handvat in de deur. Achterin hoor ik het canvas van de huif klapperen in de wind en het rammelen van metalen kettingen.

Eerste oorlogsmonument van Nederland

De truck rijdt langzaam achteruit een smalle steeg in. De geur van benzine hangt nu duidelijk om ons heen. Onze eerste stop in Medemblik is op de hoek van de Breedstraat en de Nieuwstraat. M stapt uit, loopt naar mijn kant en helpt me naar beneden. Samen lopen we naar de achterkant van de truck, waar hij vertelt: ‘We staan hier bij het eerste oorlogsmonument van Nederland. Het is in 1940 geplaatst.’
Voor ons staat een muur van rode baksteen, met in het midden een hoge zuil die iets naar voren springt. Bovenaan staat een reliëf van een Nederlandse soldaat in de houding. De soldaat staat op een sokkel, waarin een plaquette is verwerkt met de tekst: ‘Ter herinnering aan het garnizoen in de jaren 1939 – 1940 en zijn gevallenen.’
M legt uit dat hier vlak voor de oorlog zo’n zevenhonderd Nederlandse soldaten waren gelegerd. Ze waren opgeroepen omdat men de oorlog zag aankomen. Ze gingen vechten bij de Grebbelinie, een verdedigingslinie in Nederland. Velen van hen keerden nooit terug.
Het burgercomité van Medemblik besloot daarom een monument te bouwen. Het werd onthuld door burgemeester Peters, die later vanwege zijn verzetswerk door de Duitsers werd opgepakt en naar een kamp werd gestuurd. Na de oorlog keerde hij terug als burgemeester.
Na het verhaal is het tijd om weer op pad te gaan. M loopt met me mee naar de truck. Deze keer stap ik zelf in. De deur is verrassend zwaar.

 

 

Kasteel Radboud

We rijden door een drukke straat vol terrassen. Ik stel me voor hoe het voor toeristen is om zo’n ronkende legertruck voorbij te zien komen – een stukje rijdende geschiedenis tussen de koffiekopjes en winkelende mensen. M vertelt dat ze regelmatig ritten organiseren voor allerlei doelgroepen.
Onderweg legt hij uit dat je met deze truck niet te hard moet rijden. ‘Als je te snel gaat, springt hij, en dat is voor de mensen achterin geen pretje,’ zegt hij. ‘In de oorlog reden ze trouwens wél harder.’
Ik leer dat de trucks met een open cabine geen deuren hebben, wat het rijden ruiger maakt.
We rijden om de haven heen, richting Kasteel Radboud, dat aan de oostkant van de haven ligt. De route voert ons door smalle straatjes, waar M behoedzaam en langzaam stuurt. Bij het kasteel stapt hij uit om een paaltje weg te halen, zodat we erdoor kunnen.
We stoppen. Ik besluit deze keer alles zelf te doen: uitstappen, mijn hand langs de zijkant van de laadbak volgen tot achteren, en daar samen met M gaan staan. Van de mensen achterin begrijp ik dat het daar een stuk meer schudt dan voorin.

 

 

M vertelt dat Kasteel Radboud in 1288 gebouwd werd in opdracht van Floris V. Tijdens WO II was het een opslag voor kunstwerken, waaronder de Nachtwacht.
Ineens valt voor mij een puzzelstukje op zijn plaats. Tijdens een excursie met Stichting KUBES naar Castricum maakte ik onlangs een duinwandeling en passeerden we de bekende kunstbunker. Daar heeft de Nachtwacht ook gelegen – en nu hoor ik dat hij eerst hier, in Medemblik, stond.
M legt uit dat de bunker niet klaar was en dat er tijdelijk een andere bergplaats nodig was. In 1939 werd de Nachtwacht in kisten vervoerd met kleine vrachtwagens. Het schilderij bleek niet door de deur te passen, dus hakten ze een stuk uit de muur om hem binnen te krijgen. Om geen aandacht te trekken, stond er steeds maar één wachter bij.
Het schilderij werd in de avond vanuit Medemblik naar Castricum gebracht. Ze overnachtten in het dorp Velden, waar de Nachtwacht onder een zeil buiten stond. Vanuit Castricum ging hij naar Heemskerk, en vandaar naar de mergelgrotten in Limburg.
Na het verhaal klim ik weer zelf in de truck.

 

 

Terug naar het museum

We rijden terug richting het museum. Onderweg vertelt M dat er zo’n honderd vrijwilligers actief zijn en dat het museum inmiddels al zo’n twintig jaar bestaat. Onlangs is er grond aangekocht om het museum uit te breiden.
Veel te snel zijn we weer terug. Wanneer de truck stopt, voel ik de laatste trillingen langzaam uit mijn lichaam verdwijnen. De motor pruttelt zachtjes na. Ik stap uit en de geur van warme motorolie blijft kort om me heen hangen.
Rond 14.15 uur is iedereen uitgestapt. M moet meteen weer op pad om ergens in Medemblik een andere groep op te halen. Gelukkig staat er nog een truck, zodat we een groepsfoto kunnen maken met een imposante legertruck op de achtergrond.

 

 

Oorlogstaart

De vriendelijke vrijwilligster van het museum begeleidt ons naar binnen en wijst ons een lange tafel aan in een grote hal. Op de achtergrond klinkt vrolijke muziek uit de jaren ’30 en ’40.
Terwijl koffie, thee en punten taart worden uitgedeeld, vang ik flarden op van gesprekken om me heen. De mensen die achterin zaten, vertellen enthousiast over hun rit. Ze hebben flink getrild en gehobbeld. Iemand grapte onderweg: ‘Ik had vanmorgen beter mijn sport-bh aan kunnen trekken!’ Blijkbaar was er een raampje tussen de cabine en de laadbak. Die had ik gemist bij mijn onderzoek. Er zaten meerdere streekkenners in de laadbak, die onderweg uitleg gaven over alles wat er te zien was.
Het gezellige geroezemoes verstomt wanneer een medewerker onze aandacht vraagt. Hij vertelt het verhaal achter de taart die voor ons staat. Het blijkt een origineel recept uit WO II, bedacht door huisvrouwen die ondanks de schaarste iets feestelijks op tafel wilden zetten voor speciale gelegenheden. De bodem is van beschuit, daarboven lagen custard, biscuitjes, aardbeienjam en tot slot een toef slagroom. Een simpele combinatie, maar o, wat smaakt hij goed.

 

 

Terwijl ik geniet van mijn taart, komt een medewerker naar me toe om iets af te stemmen over ons volgende programmaonderdeel. Het museum heeft twee Experience Tours:

1. Weg naar Vrijheid over de militaire kant van de oorlog, waarin je in de huid kruipt van een soldaat en onbekende cruciale operaties beleeft.
2. Keuzes in Almersdorp over het dagelijks leven van burgers in oorlogstijd, met opdrachten zoals codezinnen van Radio Oranje ontcijferen, een geheime kruipruimte vinden en een schuilzolder ontdekken.

Beiden zijn opgezet als een escaperoom.
Voor onze groep had ik Keuzes in Almersdorp geboekt. De medewerkers twijfelen of deze tour geschikt is voor onze groep. Eén van de opdrachten vereist het beklimmen van een steile ladder naar een zolder, en dat is voor sommige deelnemers mogelijk te uitdagend. Ze raden aan om over te stappen naar de militaire tour.
Ik vind het lastig om plotseling zo’n groepsbeslissing te moeten nemen. Daarom leg ik de keuze voor aan iedereen. Het merendeel heeft geen bezwaar om over te stappen, al zijn er – net als ik – een paar mensen die het jammer vinden dat we het Radio Oranje-deel missen. Uiteindelijk hak ik de knoop door: we doen de militaire tour. Ik bedank de medewerkers voor het meedenken.
Voor we verder gaan, vraag ik iedereen met een museumjaarkaart met mij mee te lopen naar de kassa. Ik laat die alvast scannen en de administratie regelen. Uit ervaring weet ik dat het aan het eind van zo’n dag altijd hectisch is — taxi’s die te vroeg arriveren, mensen die snel weg moeten… Beter om dit nu alvast in alle rust te regelen.

Experience Tour: Weg naar Vrijheid

Met zestien man tegelijk de tour doen gaat niet. Daarom splitsen we ons op in twee groepen, die elk op een andere plek beginnen. Vooraf krijgen we wél samen een briefing.
Om 15.10 uur leidt de medewerkster ons naar de expositieruimte. We stappen een grote hal binnen vol voertuigen uit WO II— ik hoor iemand fluisteren over een motorfiets en een Jeep.

 

 

De medewerkster vertelt dat het museum in 2017 is opgericht door Robin Rustenburg. Hij was een verwoed verzamelaar van materialen uit WO II en had een wortelbedrijf. Zijn vrouw wilde iets maatschappelijks doen. Daaruit is dit museum ontstaan. De materialen komen vooral van donaties van mensen die ze zelf verzamelden. Ze vertelt: ‘Jullie gaan hier vijf militaire missies uitvoeren. Daarbij is samenwerken belangrijk. Voelen mag, graag zelfs — maar wel voorzichtig.’
Plots klinkt een luchtalarm. De medewerkster legt uit dat elke ronde 19 minuten duurt. Officieel betekent het alarm dat je door moet naar de volgende opdracht, maar voor ons geldt: geen haast, we nemen de tijd die nodig is.

 

 

De briefing

Ze neemt ons mee naar de missieruimte. Ria en ik kiezen een plek op de eerste rij. Er staat een bureau met daarachter een pop in volledig militair tenue — alsof hij ons persoonlijk gaat instrueren. Na een korte inleiding van de medewerkster, start een filmpje.
We horen dat we de route die de soldaten aflegden vanaf de landingen op D-Day (6 juni 1944) tot de bevrijding van Berlijn (2 mei 1945) zelf gaan beleven. Er zijn vijf opdrachten en bij elke opdracht ontcijferen we een stukje code. De codes zijn nodig voor de eindopdracht.
We krijgen uitleg over de oorlog:
Er waren twee fronten in Europa. Aan het oostfront vochten de Sovjets jaren tegen de Duitsers. Op D-Day openden de geallieerden (Britten, Amerikanen en Fransen) in Frankrijk een tweede front, het westfront. Er kwamen zo’n 156.000 militairen aan wal in Normandië. Een deel werd per parachute achter de Duitse linies gedropt, terwijl de meerderheid per landingsvaartuig aankwam op de vijf aangewezen stranden: Utah, Omaha, Gold, Juno en Sword. Dit noemden ze Operatie Overlord.
Op 25 augustus 1944 kwam er met de bevrijding van Parijs een einde aan Operatie Overlord. Vanaf dat moment richtten de geallieerden hun blik op het oversteken van de Rijn.
Intussen gingen de gevechten onverminderd door en bleef de bevoorrading een grote uitdaging. Hoe verder de troepen oprukten, hoe moeilijker het werd om alle voorraden tijdig aan te voeren.
Het meeste hiervan wist ik al, maar het is altijd goed om je geheugen op te frissen. Onlangs bezocht ik met Oogvereniging Noord-Holland het Vrijheidsmuseum in Groesbeek, waar ik meer te weten kwam over D-Day, Operatie Market Garden en het Rijnlandoffensief.
Het filmpje eindigt. De medewerkster deelt per team een legerpukkel uit — een warbag met daarin: een plattegrond van de expositie, een landkaart met de locaties van de missies in WO II, een missieboekje en diverse voorwerpen die bij de opdrachten nodig zijn.
De ene groep start bij missie 1, de andere bij missie 5. Aan het einde komen we hier terug voor een slotfilmpje. Ria en ik beginnen met ons groepje bij missie 5.

 

 

Bruggen bouwen

De medewerkster leidt mijn groep naar de startlocatie.
‘Dit is de moeilijkste opdracht van allemaal,’ zegt ze met een klein glimlachje.
Voor ons staat een houten kist met daarachter een levensgrote pop in gevechtstenue. Achter hem liggen twee smalle, metalen loopbruggen, net breed genoeg voor een jeep of voor soldaten te voet. Het doet denken aan de beroemde Baileybrug: modulair, snel op te bouwen, en in allerlei lengtes en draagvermogens verkrijgbaar.
We zijn met acht mensen, waarvan er drie goed zien. Eén van hen slaat het missieboek open. Deze opdracht gaat over bruggen. Tijdens WO II bliezen terugtrekkende Duitse troepen massaal bruggen op om de geallieerden tegen te houden. Hoe kwamen zij aan de overkant?

 

 

We kijken en luisteren naar een filmpje van een combat engineer. Hij legt uit dat geallieerde genie-eenheden diverse soorten noodbruggen bouwden. De brug voor ons is een lichte voertuigenbrug, bedoeld om snel verbinding te maken.
Hij vertelt over 8 februari 1945, toen de Duitse troepen tijdens Operatie Veritable en Grenade de stuwen en dammen van de Ruhr rivier lieten springen. De oevers overstroomden en de oversteek werd onmogelijk. Pas op 23 februari slaagden de geallieerden erin de eerste bruggen te slaan, terwijl zij daarbij zwaar onder vijandelijk vuur lagen en aanzienlijke verliezen leden.
Onze opdracht is foto’s matchen met de juiste tekst. Een lastige klus voor een grotendeels slechtziende groep. Jammer, maar er komen nog vier andere missies waarbij we hopelijk wel kunnen bijdragen.
Terwijl de zienden aan de slag gaan, stap ik nieuwsgierig met mijn stok voorzichtig de smalle brug op. Het metaal voelt stevig, de houten planken veren licht mee. Voor ik het weet, sluit een rij deelnemers zich achter mij aan.
Ondertussen lezen de goedzienden, onder wie Ria, de teksten hardop voor. Zo krijgt iedereen informatie mee. Ze puzzelen geconcentreerd, maar het blijft lastig. Uiteindelijk ligt er bij elke beschrijving een foto. We hebben onze twijfels over de juistheid, maar noteren de code en gaan verder naar opdracht 1.

Legertrucks laden

Bij opdracht 1 staan twee legertrucks voor ons klaar. De ene zit vol met voorraden en de ander is leeg. Een paar deelnemers klimmen in de lege laadbak. Er hangt een tv en er zit een pop van een soldaat op een bank. We bekijken een filmpje, waarin een uitgeputte soldaat vertelt over zijn ervaringen tijdens de Red Ball Express. Na D-Day stond het Amerikaanse leger voor de uitdaging: hoe konden ze snel brandstof, munitie en voedsel van de stranden naar de frontlinies in het binnenland krijgen? Het antwoord was de Red Ball Express.
Meer dan 33.000 militaire vrachtwagens, voornamelijk GMC CCKW’s die de soldaten ‘Jimmy’s’ noemden, vervoerden dag en nacht goederen van en naar de drie miljoen manschappen aan het westfront. De rode stip op de zijkanten gaf de operatie zijn naam en markeerde de speciale aanvoerroutes.
Een truck woog 5.000 kilo en kon officieel 5.000 kilo meenemen, maar ze werden zwaarder beladen.
Zonder deze constante bevoorradingslijn hadden de troepen Normandië nooit zo snel kunnen verlaten en door Frankrijk richting Duitsland kunnen trekken. De wegen waren vaak slecht en onverhard, en de routes waren exclusief voor deze operatie gereserveerd.

 

 

De soldaat geeft ons een opdracht die we uit moeten voeren in de andere Jimmy. Ik klim de tweede Jimmy in. Samen met P, de man van een vriendin, bekijk ik wat er allemaal in ligt. Ik voel een reserveband, kisten, zakken en jerrycans. Via een laadlijst leren we dat ze diverse dingen vervoerden, waaronder brandstof, munitie, voedsel, kleding, medische benodigdheden en onderdelen voor voertuigen.
Ook deze opdracht blijkt te visueel. Na vijf minuten verwarring wil het grootste deel van de groep stoppen met de opdrachten en gewoon zelf rondlopen en dingen bekijken en voelen. Alleen P en ik willen doorgaan. Jammer, maar ook hier geldt het recht van de meerderheid dus wij komen de Jimmy weer uit en gaan rondkijken.

Voertuigen

In de hal staan diverse oude voertuigen. Ik voel een Plymouth De Luxe; een Amerikaanse officiersauto. Plymouth was een merk van Chrysler. Het was het meer betaalbare, eenvoudiger alternatief. De Plymouth De Luxe was in de jaren ‘30 en ‘40 een populaire Amerikaanse personenauto. Tijdens de oorlog werd hij vaak ingezet als stafauto voor officieren. Het elegante burgerlijke model kreeg in legerdienst een stoere metamorfose: de glanzende lak verdween onder een matte laag legergroen, chroomdetails werden zwart of donker gespoten en op de portieren stond vaak een witte ster als herkenningsteken.
Ik verken het voertuig rondom. Hij maakt een blikkerig geluid als ik er tegenaan tik met mijn vinger. Ondanks de vrij ronde en sierlijke vormen heeft de auto een robuust voorkomen, met brede uitstekende spatborden, een forse grille en smalle wielen met stevige banden. De deuren zitten op slot, dus ik kan niet de binnenkant bekijken. Ik heb wel eens gehoord dat hij ruim is van binnen en bekent stond om zijn comfort.
P legt uit dat de auto oorlogsverlichting heeft. Over de grote koplampen zitten kappen, waardoor het licht van bovenaf onzichtbaar was voor helikopters en vliegtuigen.
Er staat ook een waterwagen. Het is het frame van een gewone vrachtwagen, maar i.p.v. een laadbak heeft hij een tank die horizontaal op het laadplatform ligt.

De Red Ball Express

We hebben de benedenverdieping gehad en gaan naar boven. Een deel gaat met de trap, een ander deel met de lift. Op de eerste verdieping is een nagebouwde treinwagon ingericht. Op een tafel ligt een kaart en er wordt een film vertoond over de Red Ball Express. We nemen allemaal plaats op een klapstoel.
We horen dat ca. 23.000 chauffeurs en monteurs vanaf 25 augustus 1944 tot 16 november 1944 de bevoorradingsoperatie verrichtten. Het waren vooral jonge mannen die nooit achter het stuur van een vrachtwagen hadden gezeten. Ze kregen een korte cursus voordat ze aan het werk gingen. Ze reden meestal met twee chauffeurs, die elkaar afwisselden. Ze ‘ruilden’ af en toe rijdend: de een hield het gaspedaal ingedrukt terwijl de ander het stuur overnam.
De routes duurden soms drie dagen. Ritten met 36 uur zonder slaap kwamen veel voor. Er werd dag en nacht doorgereden. Ze hadden om de zes uur een pauze van een half uur om te eten en bij te komen. Daarnaast waren er om de twee uur korte stops voor onderhoud en controle van de lading.

Er gebeurde regelmatig ongelukken. Redenen hiervoor waren:

• Slaapgebrek: Chauffeurs doezelden regelmatig achter het stuur in, met ongelukken tot gevolg. Wie merkte dat een collega in slaap viel, probeerde hem wakker te maken door te toeteren of zachtjes tegen de truck aan te rijden. Uit wanhoop saboteerden chauffeurs af en toe hun voertuig, zodat ze extra rust hadden.
• Roekeloos rijden: De chauffeurs mochten maximaal 40 km/u rijden. Er werd vaak harder gereden. Een GMC-legertruck kon volgeladen tot 72 km/u halen. Op smalle of kapotte wegen kon dat natuurlijk niet.
• Slecht weer: Door slecht weer ontstond modder waarin de wagens vast kwamen te zitten of uitgleden.
• Beschietingen en mijnen: Onderweg werden ze soms beschoten door de Duitsers. Gevaarlijk als je munitie of brandstof vervoerd. Om niet op te vallen in het donker gebruikten ze dimlichten. Die beperkten het zicht op de weg, waardoor het risico op ongelukken toenam.

Ca. 75% van de mannen van de Red Ball Express was Afro-Amerikaans. In die tijd kende het Amerikaanse leger rassenscheiding: zwarte en blanke soldaten dienden apart en hadden verschillende functies. Afro-Amerikaanse soldaten kregen zelden gevechtsrollen. Ze hadden eigen divisies en mochten in het begin alleen de wagens inladen, in kantines werken en onderhoud plegen. Toen bleek dat er een tekort aan mensen was voor de Red Ball Express mochten ook Afro-Amerikanen de taak verrichten. Tocht bleef er een scheiding tussen blank en zwart; ze werden ontmoedigd om met elkaar om te gaan. Ook werd er gediscrimineerd. De blanke soldaten eisten eigen ruimtes en privileges. Ik had hier nog nooit over gehoord. Bizar dat een land dat ons hielp te bevrijden van een bezetter die discrimineert dit zelf deed.
In november 1944 werd de haven van Antwerpen bevrijd, waardoor de aanvoerroutes korter werden. Ook was een groot deel van het Franse spoorwegnet hersteld. De Red Ball Express werd stopgezet. De opgedane ervaring werd later gebruikt voor andere transportoperaties, zoals de ‘Red Lion Express’, de ‘White Ball Express’ en de ‘ABC Express Line’.
P vertelt dat in de video een veld te zien was dat zo volstond met jerrycans, dat het leek alsof je eroverheen kon lopen. Hij vertelt dat de ABC Express actief was in België. Hij vertelt ook iets over de Amerikaanse luchtmacht. In de Amerikaanse luchtmacht gold dat een piloot die vijf vijandelijke toestellen had neergeschoten de titel “Ace” kreeg. Een van deze piloten werd in Europa als held onthaald. Toen hij na de oorlog terugkeerde naar de Verenigde Staten, mocht hij niet samen met zijn witte kameraden in een parade meelopen. Vanwege zijn huidskleur werd hij gedwongen zich aan te sluiten bij de eenheid voor Afro-Amerikanen. Dit laat zien hoe diepgeworteld de rassenscheiding in die tijd was.

Tweede verdieping

Het is inmiddels 16.30 uur. Met de lift gaan we naar de tweede verdieping. Hier zijn kamers nagebouwd van huizen en een stafkamer. Het thema hier is onderduiken. Ik snap het verband niet helemaal van de spullen en ruimtes die we zien. Het verband zal duidelijk zijn wanneer je de opdracht doet.
We besluiten naar de briefingruimte te gaan om de experience officieel af te sluiten.

Eindbriefing

We verzamelen ons weer in de briefingsruimte. We leveren de opdrachttas weer in bij de museumdame. De andere groep heeft braaf alle opdrachten gedaan, horen we. Ze hebben zelfs de eindcode!
We kijken naar een filmpje over de laatste fase van WO II. Na de winter van 1944-1945 verplaatste het strijdtoneel zich steeds verder richting het hart van Duitsland. Aan het oostfront was het Rode Leger eind januari al tot honderd kilometer van Berlijn genaderd. In februari hielden de Sovjets een korte pauze om hun troepen en voorraden te organiseren.
Aan de westkant probeerden de geallieerden in februari de Rijn te bereiken, maar eerst moesten ze de Ruhr oversteken. In opdracht 5 hoorden we al over de Duitsers die de dammen opbliezen. Op 23 februari konden de geallieerden met noodbruggen de oversteek wagen.
De Duitse troepen trokken zich terug achter de Rijn en vernielden onderweg de bruggen. De Amerikanen wisten op 7 maart onverwacht de brug bij Remagen te veroveren. Dit gaf hen de mogelijkheid om een bruggenhoofd aan de oostzijde van de Rijn te vestigen. Vanaf 23 maart volgden op meerdere plaatsen grote overtochten, waardoor de geallieerden het Ruhrgebied omsingelden en de Duitse industrie vrijwel tot stilstand kwam.
Op 11 april bereikten Amerikaanse eenheden de rivier de Elbe, dicht bij Berlijn. Generaal Eisenhower besloot niet aan te vallen. Volgens de afspraken met de Sovjet-Unie viel Berlijn in hun invloedssfeer, en hij wilde geen zware verliezen riskeren voor een doel dat vooral politieke betekenis had.
Op 16 april begon het Rode Leger de aanval op Berlijn. Met een grootschalige omsingeling werd de stad van alle kanten ingesloten. In Berlijn kwam het regime tot een einde. Op 29 april trouwde Adolf Hitler met zijn vriendin Eva Braun, en een dag later pleegden ze beiden zelfmoord in de Führerbunker. Op 2 mei gaven de Duitse troepen in Berlijn zich over aan de Sovjets. Enkele dagen later, op 8 mei 1945, tekende Duitsland de onvoorwaardelijke overgave, waarmee de oorlog in Europa officieel eindigde.
Het filmpje eindigt met beelden van een oude veteraan van ruim honderd. Hij vertelt hoe blij ze waren dat de oorlog voorbij was en over kameraden die het niet haalden. Terwijl zijn stem en de muziek wegsterven, valt er een korte stilte. Ria fluistert dat er in beeld stond dat de man dit jaar is overleden.
Het officiële programma is hiermee afgelopen. Een deel van de groep gaat naar huis, anderen wachten in het museumrestaurant op hun taxi en een deel, waaronder Ria, Hedda en ik, willen naar de andere expositieruimte.

Oude Harley

Vlak bij de uitgang van de zaal stoppen we bij een oude Harley-Davidson motorfiets. Hij is mat olijfgroen, zonder chroom of glans, zodat hij niet opviel. Hij heeft een stevig, laag frame met dikke spatborden die bescherming boden tegen modder. De motor was gebouwd om tegen een stootje te kunnen. Er zit een enkel breed leren solozadel op, dat lijkt op een extra groot fietszadel. Achterop hangen leren zadeltassen aan de zijkanten. Voorop zit een kleine koplamp met kapje, zodat het licht niet opviel in de nacht.
Aan het stuur hangt een grote motorhelm met een soort bril eraan.

 

 

Vlak voor we de experience echt verlaten, krijg ik een oude granaathuls in handen. Ik verbaas me over de grootte.

 

 

Expositie: Keuzes in Almersdorp

Met een klein groepje bezoeken we de andere expositie. Dit is een klein nagebouwd dorpje. We bezoeken een oud schooltje, waar zes oude lessenaars in het gelid staan voor een schoolbord. Op de gang hangen oude kapstokhaakjes voor de jassen en mutsen van de leerlingen. Op de tafels liggen oude boeken en leitjes.
We komen op een pleintje met oude kinderspelletjes, o.a. hinkelen, koppeltje duikelen, een kist met oud speelgoed en een sjoelbak. Om het plein heen staan huizen en winkels. Voor een bar staat een terrasje.

 

 

In een oude drukkerij zien we een oude telefoon en een drukpers. Ik test hoe zwaar de drukpers is als je ermee werkt. Je moet volgens mij aardig wat kracht hebben om dit werk een hele dag vol te houden.

 

 

Buiten tegen de pui van de drukkerij staat een oude Motor. Die ziet er heel anders uit dan een brommer zoals wij die nu kennen en de Harley die we net zagen. P vertelt dat dit een Matglas is. Dat is een Engels merk. De motor is vrij slank en heeft een ietwat traanvorm. Hij heeft een enkele uitlaat rechts en vrij grote wielen van bijna een halve meter. Voorop zit een eenvoudige koplamp. Het zadel is ook een soort groot fietszadel. De motor heeft een dynamo.

 

We bezoeken een kleine winkel die alles verkoopt van kleding tot petroleumstellen, van levenswaren tot Sunlight zeep en van koperpoets tot sigaren. Op de balie staat een oude kassa met heel veel knoppen.
P legt uit hoe Sunlight zeep werkte. Huisvrouwen hadden een soort korf/ zeef die je in twee delen uit elkaar kon halen. Daarin stopte je het blok zeep. Het geheel haalde je dan door het water heen en weer en zo maakte je sop.

 

 

We zijn nog met ons vieren: Hedda, Marjan die Hedda begeleid, Ria en ik. We gaan door naar de volgende locatie. Dat blijkt een woonhuis te zijn. In de woonkamer staat een oude bank. Het stofje doet me denken aan de bank die mijn oma in de jaren ’80 in haar woonkamer had staan.

 

 

Achter een gordijn vinden we de trap waarvoor we tijdens de taart gewaarschuwd werden. Het is een steile ladder naar een zoldertje. Ik laat mij niet uit het veld slaan door dit obstakel en klim naar boven. Ik kan niet rechtop staan. Boven hangt allemaal was en er staat een eenpersoonsbed en een spinnenwiel.

 

 

We steken het pleintje over naar de kroeg. Er lijkt jenever en berenburg verkocht te worden. Er staat een lange bar met houten oude krukken en een kapstok. We horen oude muziek.

Hiermee is onze ervaringstour afgelopen.

Afronding

Ria en ik lopen naar de museumwinkel. Ze verkopen boeken, knuffels, sleutelhangers en helmen. Ik twijfel of ik een helm zal kopen.
Hierna is de dag echt voorbij. De museumvrijwilligster die ons deze middag heeft ondersteund, bedankt ons voor onze komst en geeft mij een tasje mee met diverse folders en promotiespulletjes van het museum. Iedere deelnemer krijgt een klein aandenken in de vorm van een sleutelhanger. Ze denkt dat ze iedereen gezien heeft, maar voor de zekerheid krijg ik er een paar extra mee.
Hedda, Ria en ik stappen rond 17.45 uur voldaan in de auto.

Wat vond ik ervan?

Het was een geweldig museum. Ze waren enorm gastvrij en behulpzaam. We mochten bijna alles aanraken en bevoelen. Er was enorm veel te ervaren.
Hoewel ik zelf uitkeek naar de experience in het dorp met o.a. codes van Radio Oranje, denk ik dat de lastminute wisseling naar de experience over het leger goed is geweest voor onze groep.
Het dorp was bijzonder mooi gemaakt, maar de ruimtes waren vrij klein en met een groep van acht personen waarvan een groot deel blind of slechtziend is, ben ik bang dat we elkaar vooral in de weg hadden gelopen. Ook het laddertje naar de zolder was alleen te doen voor mensen die zich makkelijk kunnen verplaatsen. Bovendien was er meer te ervaren in de experience over het leger. De filmpjes en de legervoertuigen waren bijzonder.
De rit in de legertruck was voor mij het beste moment van de dag. Helemaal dat ik voorin mee kon rijden.
Ik ga zeker nog eens terug naar dit museum en dan wil ik alsnog de experience tour doen. Een kleinere groep per opdracht is dan denk ik beter. Ze verzorgen ook rondleidingen met een gids, daar ben ik ook heel benieuwd naar.

Meer weten?

Wil je meer weten over de activiteiten van Oogcafé West-Friesland of wil je weten of er leuke (Oogcafé) activiteiten bij jou in de buurt worden georganiseerd? Klik dan hier om naar de agenda van de Oogvereniging te gaan.
Wil je meer weten over Oorlogsmuseum Medemblik of wil je er zelf eens heen? Klik dan hier om naar hun website te gaan.

Nooit meer een Tikje Anders blog missen?

Volg Tikje Anders op social media en mis geen enkele blogupdate. Je vindt me op Facebook, Instagram en LinkedIn!

Wil je een seintje krijgen als er een nieuwe blogpost is? Vul dan je e-mailadres in onderaan deze pagina en klik op ‘Abonneren’ om updates rechtstreeks in je mailbox te ontvangen. Of volg Tikje Anders via de WhatsApp-community ‘Oog voor Elkaar’.